Syr, 0, 1-30

MĄDROŚĆ SYRACHA czyli EKLEZJASTYK

Prolog

1 Prawo, prorocy i ci, którzy po nich przyszli,
zostawili nam liczne i wielkie [dzieła] w dziedzinie nauki i mądrości,
za co Izraelowi należy się chwała.
Potrzeba przeto, by nie tylko ci, co umieją czytać, byli o nich dobrze pouczeni,
5 ale też żeby miłośnicy mądrości dla będących na zewnątrz stali się pożyteczni
przez mowy i pisma.
Dziadek mój, Jezus, kiedy oddał się pełniejszemu poznaniu
Prawa, Proroków oraz innych ksiąg ojczystych
10 i nabrał w nich doskonałej biegłości,
sam też zapragnął napisać coś z dziedziny nauki i mądrości,
aby ludzie żądni wiedzy sami przez to wszystko się wzbogacili,
a jeszcze bardziej, aby coś dodali do niej przez życie zgodne z Prawem.
15 Proszę więc, abyście
z życzliwością i uwagą
zabierali się do czytania,
a wybaczali w tych miejscach,
gdzie by się komu wydawać mogło,
20 że mimo naszej usilnej pracy nad tłumaczeniem nie mogliśmy dobrać odpowiedniego wyrażenia,
albowiem nie mają tej samej mocy
słowa czytane w języku hebrajskim, co przełożone na inną mowę.
Nie tylko ta księga,
ale nawet samo Prawo i Proroctwa,
25 i inne księgi
czytane w ich własnym języku wykazują niemałą różnicę.
Gdy w trzydziestym ósmym roku [panowania] króla Euergetesa przybyłem do Egiptu
i tam zamieszkałem,
znalazłem odpis księgi,
zawierający nieprzeciętną naukę.
30 Uznałem za bardzo pożyteczne przystąpienie do rzetelnej pracy, aby tę księgę przetłumaczyć.
Poświęciłem wiele bezsennych nocy i nauki,
aby w takim czasie,
jaki był potrzebny, wydać ukończoną księgę
dla tych, wśród których przebywam i którzy chcieliby się czegoś nauczyć,
a są przygotowani do życia
według Prawa w dziedzinie obyczajów.

Syr, 1, 1-10

Tajemnica mądrości

1 Cała mądrość od Pana [pochodzi] i z Nim jest na wieki.
2 Piasek morski, krople deszczu
i dni wieczności któż może policzyć?
3 Wysokość nieba, szerokość ziemi,
przepaść i mądrość któż potrafi zbadać?
4 Jako pierwsza przed wszystkim stworzona została mądrość,
a rozum roztropny [jest] od wieków.
6 Korzeń mądrości komuż został objawiony,
a dzieła jej wszechstronnych umiejętności któż poznał?
8 Jest Jeden mądry, co bardzo lękiem przejmuje,
Zasiadający na swoim tronie.
9 To Pan ją stworzył,
przejrzał, policzył
i wylał ją na wszystkie swe dzieła,
10 na wszystkie stworzenia jako swój dar,
a tych, co Go miłują, hojnie w nią wyposażył.

Syr, 1, 11-20

Bojaźń Boża

11 Bojaźń Pańska – to chwała i chluba,
wesele i korona radosnego uniesienia.
12 Bojaźń Pańska cieszy serce,
daje wesele, radość i długie życie.
13 Temu, kto się boi Pana, będzie dobrze na ostatku,
a w dniu swej śmierci będzie błogosławiony.
14 Początkiem mądrości jest bojaźń Pana,
i dla tych, którzy są [Mu] wierni, wraz z nimi została stworzona w łonie matki.
15 Założyła u ludzi fundament wieczny,
a u ich potomstwa znajdzie zaufanie.
16 Pełnią mądrości jest bojaźń Pana,
który upoi ich owocami swoimi.
17 Cały ich dom napełni pożądanymi dobrami,
a spichlerze swymi płodami.
18 Koroną mądrości – bojaźń Pańska,
która sprawia, że kwitnie pokój i czerstwe zdrowie.
19 [A [Pan] ją przejrzał, policzył].
Wiedzę i poznanie rozumu jak deszcz wylał
i powiększył chwałę tych, co ją posiadają.
20 Korzeniem mądrości jest bojaźń Pańska,
a jej gałęziami długie życie.

Syr, 1, 22-24

Cierpliwość i opanowanie siebie

22 Niesłuszny gniew nie może być usprawiedliwiony,
przebranie miary w gniewie jest jego upadkiem.
23 Cierpliwy do czasu dozna przykrości,
ale później radość dla niego zakwitnie.
24 Do czasu będzie ukrywać swoje słowa,
a wargi wielu wychwalać będą jego rozum.

Syr, 1, 25-30

Mądrość i prawość charakteru

25 W skarbcach mądrości są pouczające przypowieści,
w grzeszniku zaś pobożność budzi odrazę.
26 Jeżeli pożądasz mądrości, zachowuj przykazania,
a Pan cię nią obdarzy.
27 Albowiem mądrość i wychowanie to bojaźń Pana,
a w wierności i łagodności ma On upodobanie.
28 Nie odwracaj się od bojaźni Pana
i nie przystępuj do Niego z sercem chwiejnym!
29 Nie bądź obłudnikiem wobec ludzi
i zwracaj uwagę na swoje wargi!
30 Nie wywyższaj siebie, abyś nie upadł
i nie sprowadził hańby na swoją duszę.
Pan odkryje wszystkie twe tajemnice
i pośród zgromadzenia cię poniży,
dlatego że nie doszedłeś do bojaźni Pańskiej,
a serce twe pełne jest zdrady.

Syr, 2, 1-18

Bojaźń Boża w pouczających doświadczeniach

1 Dziecko, jeśli masz zamiar służyć Panu, przygotuj swą duszę na doświadczenia!
2 Zachowaj spokój serca i bądź cierpliwy,
a nie trać równowagi w czasie utrapienia!
3 Przylgnij do Niego i nie odstępuj,
abyś był wywyższony w twoim dniu ostatnim.
4 Przyjmij wszystko, co przyjdzie na ciebie,
a w zmiennych losach poniżenia bądź wytrzymały!
5 Bo w ogniu próbuje się złoto,
a ludzi miłych Bogu – w piecu poniżenia.
6 Bądź Mu wierny, a On zajmie się tobą,
prostuj swe drogi i Jemu zaufaj!
7 Którzy boicie się Pana, oczekujcie Jego zmiłowania,
nie zbaczajcie z drogi, abyście nie upadli.
8 Którzy boicie się Pana, zawierzcie Mu,
a nie przepadnie wasza zapłata.
9 Którzy boicie się Pana, spodziewajcie się dobra,
wiecznego wesela i zmiłowania!
10 Popatrzcie na dawne pokolenia i zobaczcie:
kto zaufał Panu, a został zawstydzony?
Albo kto trwał w bojaźni Pańskiej, a został opuszczony?
Albo kto wzywał Go, a On nim wzgardził?
11 Dlatego że Pan jest litościwy i miłosierny,
odpuszcza grzechy i wybawia w czasie ucisku.
12 Biada sercom tchórzliwym, rękom opuszczonym
i grzesznikowi chodzącemu dwiema ścieżkami.
13 Biada sercu zniechęconemu; ponieważ nie ma ufności,
nie dozna opieki.
14 Biada wam, którzy straciliście cierpliwość,
cóż uczynicie, kiedy Pan was nawiedzi?
15 Którzy się Pana boją, od Jego słów się nie odwrócą,
a miłujący Go dróg Jego będą przestrzegali.
16 Którzy się Pana boją, będą szukać Jego upodobania,
a miłujący Go w Prawie znajdą nasycenie.
17 Którzy się Pana boją, przygotują swe serca,
a przed obliczem Jego uniżą swe dusze.
18 Wpadnijmy raczej w ręce Pana
niż w ręce ludzi;
jaka jest bowiem Jego wielkość,
takie też i miłosierdzie.

Syr, 3, 1-16

Obowiązki względem rodziców

1 Mnie, ojca, posłuchajcie, dzieci, i tak postępujcie, abyście były zbawione.
2 Albowiem Pan uczcił ojca przez dzieci,
a prawa matki nad synami utwierdził.
3 Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów,
4 a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził.
5 Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci,
a w czasie modlitwy będzie wysłuchany.
6 Kto szanuje ojca, długo żyć będzie,
a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce;
7 jak panom służy tym, co go zrodzili.
8 Czynem i słowem czcij ojca swego,
aby spoczęło na tobie jego błogosławieństwo.
9 Albowiem błogosławieństwo ojca umacnia domy dzieci,
a przekleństwo matki wywraca fundamenty.
10 Nie przechwalaj się niesławą swego ojca,
albowiem niesława ojca nie jest dla ciebie chwałą.
11 Chwała bowiem człowieka płynie ze czci ojca,
a matka w niesławie jest ujmą dla dzieci.
12 Synu, wspomagaj swego ojca w starości,
nie zasmucaj go w jego życiu.
13 A jeśliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość,
nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił.
14 Miłosierdzie względem ojca nie pójdzie w zapomnienie,
w miejsce grzechów zamieszka u ciebie.
15 W dzień twego ucisku wspomni się o tobie,
jak szron w piękną pogodę, tak rozpłyną się twoje grzechy.
16 Kto porzuca ojca swego, jest jak bluźnierca,
a przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę.

Syr, 3, 17-24

Pokora

17 Synu, z łagodnością prowadź swe sprawy,
a [każdy], kto jest prawy, będzie cię miłował.
18 Im większy jesteś, tym bardziej się uniżaj,
a znajdziesz łaskę u Pana.
20 Wielka jest bowiem potęga Pana
i przez pokornych bywa chwalony.
21 Nie szukaj tego, co dla ciebie zbyt ciężkie,
ani nie badaj tego, co zbyt trudne dla ciebie.
22 O tym rozmyślaj, co ci nakazano,
bo rzeczy zakryte nie są ci potrzebne.
23 Nie trudź się niepotrzebnie nad tym, co siły twoje przekracza –
więcej, niż zniesie rozum ludzki, zostało ci objawione.
24 Wielu bowiem domysły ich w błąd wprowadziły
i o złe przypuszczenia potknęły się ich rozumy.

Syr, 3, 26-29

Pycha

26 Serce zatwardziałe na ostatku dozna klęski,
a miłujący niebezpieczeństwo od niego zginie.
27 Serce zatwardziałe przygniotą utrapienia,
a grzesznik będzie dodawał grzech do grzechu.
28 Na chorobę pyszałka nie ma lekarstwa,
albowiem nasienie zła zapuściło w nim korzenie.
29 Serce rozumnego rozważa przypowieść,
a ucho słuchacza – to pragnienie mędrca.

Syr, 3, 30-31

Miłosierdzie względem biednych

30 Woda gasi płonący ogień,
a jałmużna gładzi grzechy.
31 Kto dobrodziejstwami odpłaca, pamięta o tym, co będzie potem,
a w chwili, gdy upadnie, znajdzie podporę.

Syr, 4, 1-10

1 Dziecko, nie pozbawiaj biedaka [możliwości] życia i oczu potrzebujących nie męcz zwlekaniem!
2 Nie zasmucaj duszy głodnego
i nie pobudzaj do gniewu człowieka w jego niedostatku!
3 Serca rozgniewanego w większy zamęt nie wprowadzaj
i nie zwlekaj z datkiem dla potrzebującego!
4 Nie odpychaj proszącego w ucisku,
a od ubogiego nie odwracaj oblicza!
5 Nie odwracaj oczu od proszącego
i nie dawaj człowiekowi powodu, aby cię przeklinał.
6 Gdy bowiem przeklnie cię w goryczy duszy,
Ten, co go stworzył, wysłucha jego życzenia.
7 Czyń siebie godnym miłości zgromadzenia,
a przed możnym skłaniaj głowę!
8 Nakłoń ucha ku biednemu
i łagodnie odpowiedz mu pozdrowieniem.
9 Wyrwij krzywdzonego z rąk krzywdzącego,
a gdy sądzić będziesz, nie bądź małoduszny!
10 Bądź jakby ojcem dla sierot,
a jakby mężem dla ich matki,
a staniesz się jakby synem Najwyższego,
i miłować cię On będzie bardziej niż twoja matka.

Syr, 4, 11-19

Zasady postępowania Mądrości

11 Mądrość wywyższa swych synów
i ma pieczę nad tymi, którzy jej szukają.
12 Kto ją miłuje, ten miłuje życie,
a ci, którzy dla niej rano wstaną, napełnią się weselem.
13 Kto ją posiądzie, odziedziczy chwałę,
a gdzie ona wejdzie, tam Pan błogosławi.
14 Którzy jej służą, oddają cześć Świętemu,
a miłujących ją Pan będzie miłował.
15 Kto jej słucha, sądzić będzie narody,
a kto do niej się przykłada, będzie trwał bezpiecznie.
16 Kto jej zaufa, ten ją odziedziczy
i posiadać ją będą jego potomkowie.
17 Z początku powiedzie go trudnymi drogami,
bojaźnią i strachem go przejmie,
zada mu ból swoją nauką,
aż nabierze zaufania do jego duszy
i wypróbuje go przez swe nakazy;
18 następnie powróci do niego po drodze gładkiej i rozraduje go,
i odkryje mu swe tajemnice.
19 A jeśliby zszedł na bezdroża, opuści go
i wyda go potężnej klęsce.

Syr, 4, 20-27

Wstyd i wzgląd ludzki

20 Uważaj na okoliczności i strzeż się złego,
a nie będziesz się wstydził samego siebie.
21 Jest bowiem wstyd, co grzech sprowadza,
i wstyd, który jest chwałą i łaską.
22 Nie miej względu na osobę ze szkodą dla swej duszy
i nie wstydź się aż tak, by to było twoim upadkiem.
23 Nie powstrzymuj mowy, gdy jej potrzeba,
24 mądrość bowiem poznaje się z mowy,
a wykształcenie – ze słów języka.
25 Nie sprzeciwiaj się prawdzie,
ale wstydź się swego braku wykształcenia!
26 Nie wstydź się wyznać swych grzechów,
a nie zmagaj się z prądem rzeki!
27 Nie płaszcz się przed człowiekiem głupim
i nie kieruj się względem na osobę władcy.

Syr, 4, 28-31

Prawda i dobroć

28 Aż do śmierci stawaj do zapasów o prawdę,
a Pan Bóg będzie walczył za ciebie.
29 Nie bądź odważny w języku,
a gnuśny i leniwy w swych czynach.
30 Nie bądź jak lew we własnym domu,
nie podejrzewaj domowników z urojonych przyczyn.
31 Nie miej ręki wyciągniętej do brania,
a do oddawania – zamkniętej.

Syr, 5, 1-8

Bogactwa i zuchwałość

1 Nie polegaj na swych bogactwach i nie mów: «One mi wystarczą».
2 Nie daj się uwieść żądzom i sile,
by iść za zachciankami swego serca.
3 Nie mów: «Któż ma nade mną panować?»
Albowiem Pan z całą pewnością wymierzy [ci] sprawiedliwość.
4 Nie mów: «Zgrzeszyłem i cóż mi się stało?»
Albowiem Pan jest cierpliwy.
5 Nie bądź bez obawy co do przebaczenia,
byś miał dodawać grzech do grzechu.
6 Nie mów: «Wielkie jest Jego miłosierdzie,
zgładzi mnóstwo moich grzechów!»
U Niego bowiem jest miłosierdzie, ale i gniew,
a na grzeszników spadnie Jego zapalczywość.
7 Nie odwlekaj nawrócenia do Pana
ani nie odkładaj z dnia na dzień;
nagle bowiem gniew Jego przyjdzie
i zginiesz w czasie odpłaty.
8 Nie polegaj na bogactwach niesprawiedliwie nabytych,
nic ci bowiem nie pomogą w dniu klęski.

Syr, 5, 9-15

Opanowanie języka

9 Nie przewiewaj zboża przy każdym wietrze
ani nie chodź po każdej ścieżce,
tak bowiem [czyni] grzesznik o dwoistej mowie.
10 Twardo stój przy swym przekonaniu
i jedno niech będzie twe słowo!
11 Bądź skory do słuchania,
a odpowiadaj po namyśle.
12 Jeśli znasz się na rzeczy, odpowiedz bliźniemu,
a jeśli nie, rękę połóż na ustach!
13 W mowie jest chwała i niesława,
a język człowieka [bywa] jego upadkiem.
14 Bacz, abyś nie był nazwany oszczercą,
i nie zastawiaj swym językiem sideł.
Bo na złodzieja [spada] hańba,
a surowe potępienie na człowieka o dwoistej mowie.
15 Nie uchybiaj ani w wielkich, ani w małych rzeczach,
i nie stawaj się wrogiem, zamiast być przyjacielem;
jak bowiem złe imię odziedziczy hańbę i naganę,
tak również grzesznik o dwoistej mowie.

Syr, 6, 2-4

Panowanie nad sobą

2 Nie wywyższaj samego siebie w zamiarach swej duszy, by twoja dusza nie została porwana jak bawół.
3 Liście zmarnujesz, owoce zniszczysz
i pozostaniesz jak uschłe drzewo.
4 Zła skłonność zgubi tego, który jej nabył,
i uczyni go pośmiewiskiem dla jego wrogów.

Syr, 6, 5-17

Przyjaciele

5 Miła mowa przyciąga przyjaciół,
a język uprzejmy – miłe słowa.
6 Żyjących z tobą w pokoju niech będzie wielu,
ale doradców – jeden na tysiąc!
7 Jeżeli chcesz mieć przyjaciela, zdobądź go po próbie,
a niezbyt szybko mu zaufaj!
8 Bywa bowiem przyjaciel, ale tylko na czas jemu dogodny,
nie pozostanie nim w dzień twego ucisku.
9 Bywa przyjaciel, który przechodzi do nieprzyjaźni
i wyjawia wasz spór na twoją hańbę.
10 Bywa przyjaciel, ale tylko jako towarzysz stołu,
nie pozostanie nim w dniu twego ucisku.
11 W powodzeniu twoim będzie jak [drugi] ty,
z domownikami twymi będzie w zażyłości.
12 Jeśli zaś zostaniesz poniżony, stanie przeciw tobie
i skryje się przed twym obliczem.
13 Oddal się od swoich nieprzyjaciół,
a miej się na baczności przed swymi przyjaciółmi.
14 Wierny przyjaciel potężną obroną,
kto go znalazł, skarb znalazł.
15 Za wiernego przyjaciela nie ma odpłaty
ani równej wagi za wielką jego wartość.
16 Wierny przyjaciel jest lekarstwem życia;
znajdą go bogobojni.
17 Bogobojny dobrze pokieruje swoją przyjaźnią,
bo jaki jest on, taki i jego przyjaciel.

Syr, 6, 18-37

Zdobywanie mądrości

18 Dziecko, od młodości troszcz się o karność,
a do siwizny znajdziesz mądrość.
19 Jak oracz i siewca przystępuj do niej
i czekaj na dobre jej plony;
trochę się utrudzisz, pracując nad nią,
a wnet będziesz spożywał jej owoce.
20 Jakże bardzo surowa jest dla nieuków,
a lekkoduch w niej nie wytrwa.
21 Jak potężny kamień próby go przytłoczy
i nie będzie zwlekał z jej odrzuceniem.
22 Mądrość bowiem jest w zgodzie ze swą nazwą
i nie dla wielu jest dostrzegalna.
23 Słuchaj, dziecko, i przyjmij moją myśl,
a rady mojej nie odrzucaj!
24 Włóż nogi w jej dyby,
a szyję w jej obrożę!
25 Poddaj swój kark i dźwignij ją,
a nie zżymaj się na jej więzy!
26 Całą duszą do niej podejdź
i dróg jej przestrzegaj ze wszystkich sił!
27 Idź w jej ślady i szukaj, a da ci się poznać,
gdy zaś ją posiądziesz, nie porzucaj jej!
28 Na koniec bowiem znajdziesz w niej odpoczynek,
a to ci się w radość obróci.
29 Dyby jej będą dla ciebie potężną osłoną,
a obroża jej – szatą zaszczytną.
30 Złota bowiem jest na niej ozdoba,
a więzy jej splecione z fioletowej purpury.
31 Jak szatę zaszczytną ją przywdziejesz,
jak wieniec radości włożysz na siebie.
32 Dziecko, jeżeli zechcesz, będziesz wykształcony,
jeśli się przyłożysz, zdolny będziesz zrobić wszystko.
33 Jeżeli będziesz lubił słuchać, nauczysz się,
i jeśli nakłonisz ucha, będziesz mądry.
34 Stań na zgromadzeniu starszych:
a [jeśli] ktoś jest mądry, przyłącz się do niego!
35 Chętnie słuchaj wszelkiej mowy Bożej,
a przysłowia rozumne niech nie ujdą twej uwagi!
36 Jeżeli ujrzysz kogoś mądrego, już od wczesnego rana idź do niego,
a stopa twoja niech ściera progi drzwi jego!
37 Rozmyślaj nad zarządzeniami Pana
i do Jego przykazań zawsze pilnie się przykładaj!
On sam umocni twe serce,
a upragniona mądrość będzie ci dana.

Syr, 7, 1-21

Różne przestrogi i rady

1 Nie czyń zła, aby cię zło nie pochłonęło.
2 Odstąp od nieprawości, a ona odstąpi od ciebie.
3 Synu, nie siej w bruzdy niesprawiedliwości,
a zła nie będziesz żął siedmiokrotnie.
4 Nie szukaj władzy u Pana
ani zaszczytnego miejsca u króla!
5 Nie usprawiedliwiaj się przed Panem
i nie staraj się uchodzić za mądrego przed królem!
6 Nie staraj się zostać sędzią,
bo może nie zdołasz wykorzenić niesprawiedliwości,
może zlękniesz się oblicza władcy
i na szwank narazisz swoją prawość.
7 Nie wykraczaj przeciw ludowi miasta
ani nie poniżaj siebie wobec tłumu.
8 Nie wikłaj się w grzech dwukrotnie,
albowiem i za jeden nie będziesz wolny od kary.
9 Nie mów: «Wejrzy na wielką liczbę mych darów,
a kiedy złożę ofiarę Bogu Najwyższemu, przyjmie ją».
10 Niech nie zabraknie ufności w twej modlitwie
i nie zaniedbuj czynić jałmużny!
11 Nie naśmiewaj się z człowieka, który w duszy ma gorycz,
jest bowiem Ktoś, kto poniża, ale i wywyższa.
12 Przeciw bratu nie uprawiaj kłamstwa
ani nie czyń podobnie wobec przyjaciela!
13 Nie chciej się posługiwać żadnym kłamstwem,
albowiem trwanie w nim [nie wyjdzie] na dobre.
14 Na zgromadzeniu starszych nie bądź gadatliwy,
a w modlitwie swej nie powtarzaj słowa.
15 Nie czuj wstrętu do pracy uciążliwej
i do uprawy roli, której Twórcą jest Najwyższy.
16 Nie doliczaj siebie do mnóstwa grzeszników,
pamiętaj, że gniew karzący nie zwleka.
17 Upokórz bardzo swą duszę,
albowiem karą dla bezbożnych ogień i robak.
18 Nie wymieniaj przyjaciela za pieniądze
ani brata prawdziwego za złoto z Ofiru.
19 Nie oddalaj się od żony mądrej i dobrej,
albowiem jej życzliwość cenniejsza niż złoto.
20 Nie krzywdź sługi rzetelnie pracującego
ani najemnika oddającego się zajęciu z całej duszy!
21 Dusza twa niech miłuje rozumnego sługę,
i nie pozbawiaj go wolności!

Syr, 7, 22-26

Dzieci i żona

22 Posiadasz stada? Doglądaj ich,
a jeśli masz z nich pożytek, niech zostaną przy tobie!
23 Masz dzieci? Wychowuj je,
zginaj im karki od młodości!
24 Masz córki? Czuwaj nad ich ciałem,
a twarzy pogodnej im nie ukazuj!
25 Wydaj za mąż córkę, a dokonasz wielkiego dzieła,
ale daj ją mądremu mężowi!
26 Masz żonę według twego upodobania, nie odrzucaj jej,
ale znienawidzonej nie obdarzaj zaufaniem.

Syr, 7, 27-28

Rodzice

27 Z całego serca czcij swego ojca,
a boleści rodzicielki nie zapominaj!
28 Pamiętaj, że oni cię zrodzili,
cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?

Syr, 7, 29-31

Kapłani

29 Z całej duszy bój się Pana
i szanuj Jego kapłanów!
30 Z całej siły miłuj Tego, co cię stworzył,
i sług Jego nie opuszczaj!
31 Bój się Pana i oddawaj cześć kapłanowi,
oddaj część mu należną, jak ci nakazano:
pierwociny z ofiary przebłagalnej, dar łopatek
z ofiary oczyszczenia i pierwociny rzeczy świętych.

Syr, 7, 32-35

Biedni i doświadczani

32 Wyciągnij rękę do ubogiego,
aby twoje błogosławieństwo było pełne.
33 Miej dar łaskawy dla każdego, kto żyje,
a nawet umarłemu nie odmawiaj łaski!
34 Nie odsuwaj się od płaczących
i smuć się z zasmuconymi!
35 Nie ociągaj się z odwiedzeniem chorego człowieka,
albowiem za takie [czyny] będą cię miłować.

Syr, 7, 36-36

Roztropność i zastanowienie

36 We wszystkich swoich sprawach pamiętaj o swym końcu,
a nigdy nie zgrzeszysz.

Syr, 8, 1-19

1 Nie sprzeczaj się z człowiekiem potężnym, abyś przypadkiem nie wpadł w jego ręce.
2 Nie prowadź sporu z człowiekiem bogatym,
by nie przeważył cię [złotem].
Złoto bowiem zgubiło wielu
i serca królów uwiodło.
3 Nie sprzeczaj się z człowiekiem gadatliwym
i nie dorzucaj drew do jego ognia!
4 Unikaj żartów z prostakiem,
aby twoi przodkowie nie byli znieważani.
5 Nie czyń wyrzutów człowiekowi, co się odwraca od grzechu,
pamiętaj, że wszyscy jesteśmy godni kary.
6 Nie uwłaczaj człowiekowi w jego starości,
albowiem i z nas niektórzy się zestarzeją.
7 Nie ciesz się złośliwie, że ktoś umarł,
pamiętaj, że wszyscy pomrzemy.
8 Nie gardź opowiadaniem mędrców,
a przyłóż się do ich przypowieści,
albowiem od nich nauczysz się biegłości,
i jak trzeba pełnić służbę u władców.
9 Nie odsuwaj się od opowieści starców,
albowiem i oni nauczyli się ich od swoich ojców;
od nich i ty nauczysz się rozumu,
by w czasie potrzeby dać odpowiedź.
10 Nie rozpalaj węgli grzesznika,
abyś się nie zapalił w ogniu ich płomienia.
11 Nie stawiaj czoła szydercy,
aby nie zastawił sidła na twe usta.
12 Nie pożyczaj człowiekowi możniejszemu od siebie,
a jeślibyś pożyczył, uważaj się za takiego, który stracił.
13 Nie ręcz ponad swoją możliwość,
a jeśli poręczyłeś, troszcz się, jak masz spłacić.
14 Nie prawuj się z sędzią,
bo według jego uznania wydadzą wyrok przysądzający.
15 Nie wyruszaj w drogę ze śmiałkiem,
aby ci nie był ciężarem;
on bowiem według swej woli będzie postępować
i mógłbyś zginąć przez jego szaleństwo.
16 Nie wadź się z popędliwym
i nie wędruj z nim przez pustynię,
albowiem krew nic nie znaczy w jego oczach,
a zabije cię tam, gdzie nie będzie pomocy.
17 Nie zasięgaj rady u głupca,
bo nie potrafi rozmowy zachować w tajemnicy.
18 Wobec obcego nie zdradzaj tajemnic,
nie wiesz bowiem, co wymyśli.
19 Nie otwieraj swego serca każdemu człowiekowi,
aby ci nie odmówił życzliwości.

Syr, 9, 1-9

Kobiety

1 Nie podejrzewaj swej żony, byś nie nauczył jej złego postępowania przeciw tobie.
2 Nie zaprzedawaj kobiecie swej duszy,
by się nie wyniosła nad twoją władzę.
3 Nie wychodź na spotkanie kobiety rozpustnej,
byś nie wpadł w jej sidła.
4 Nie przebywaj długo z grającą na lirze,
by jej zakusy cię nie usidliły.
5 Nie wpatruj się w dziewicę,
abyś przypadkiem nie poniósł kar z jej powodu.
6 Nie oddawaj duszy nierządnicom,
abyś nie stracił swego dziedzictwa.
7 Nie rozglądaj się po ulicach miasta
ani nie wałęsaj się po jego pustych zaułkach.
8 Odwróć oko od pięknej kobiety
i nie wpatruj się w cudzą piękność.
Przez piękność kobiety wielu pobłądziło,
przez nią miłość rozpala się jak ogień.
9 Z kobietą zamężną nigdy razem nie siadaj
ani nie ucztuj z nią przy winie,
aby przypadkiem twa dusza nie skłoniła się ku niej,
byś przez namiętność nie poślizgnął się aż do zagłady.

Syr, 9, 10-18

Obcowanie z ludźmi

10 Nie porzucaj starego przyjaciela.
Nowy z nim nie jest na równi.
Przyjaciel nowy jest jak nowe wino,
gdy się zestarzeje, z przyjemnością je wypijesz.
11 Nie zazdrość chwały grzesznikowi,
nie wiesz bowiem, co za smutny koniec go czeka.
12 Nie miej upodobania w tym, co się podoba bezbożnym,
pamiętaj, że nie będą usprawiedliwieni – aż po Otchłań.
13 Z dala bądź od człowieka, co ma władzę zabijania,
a nie zaznasz obawy śmierci,
jeśli do niego podejdziesz, nie dopuszczaj się winy,
by nie odebrał ci życia.
Pamiętaj, że chodzisz wśród sideł
i po krawędzi murów miasta się przechadzasz.
14 W miarę sił staraj się odgadnąć [myśli] bliźnich,
a naradzaj się z mądrymi!
15 Prowadź rozmowy z rozumnymi,
a każda twoja mowa niech będzie o Prawie Najwyższego.
16 Mężowie sprawiedliwi niech będą twoimi współbiesiadnikami,
a w bojaźni Pańskiej niech będzie twoja radość!
17 Dzięki rękom rzemieślników dzieło zyska pochwałę,
a przywódca ludu okaże się mądry przez swoją mowę.
18 Będą się bali w mieście człowieka gadatliwego,
a porywczy w mowie ściągnie na siebie nienawiść.

Syr, 10, 1-5

Rządzenie

1 Mądry władca swój lud wychowa,
a rządy rozumnego będą odznaczały się ładem.
2 Jaki władca ludu, tacy i jego ministrowie.
Jaki zwierzchnik miasta, tacy i wszyscy jego mieszkańcy.
3 Król bez wykształcenia zgubi swój lud,
a dzięki rozsądkowi władców zaludni się miasto.
4 W ręku Pana jest władza nad ziemią
i we właściwym czasie wzbudzi On dla niej odpowiedniego [władcę].
5 W ręku Pana spoczywa powodzenie męża,
On osobie prawodawcy udziela swej chwały.

Syr, 10, 6-11

Przeciw pysze

6 Z powodu żadnej krzywdy nie miej żalu do bliźniego
i nic nie czyń pod wpływem zuchwalstwa.
7 Pycha jest obmierzła Panu i ludziom,
a także niesprawiedliwość uważają za przestępstwo.
8 Panowanie przechodzi z narodu na naród
z powodu krzywd, bezprawia i bogactw.
9 Dlaczego pyszni się ziemia i popiół,
skoro za życia jeszcze wyrzuca swe wnętrzności?
10 Długa choroba szydzi z lekarza,
a kto dziś królem – jutro umrze.
11 Gdy człowiek życie zakończy,
otrzyma w dziedzictwie zgniliznę, bestie i robaki.

Syr, 10, 12-18

Kary za pychę

12 Początkiem pychy człowieka jest odstępowanie od Pana,
gdy odstępuje jego serce od swego Stwórcy.
13 Albowiem początkiem pychy – grzech,
a kto się jej trzyma, zalany będzie obrzydliwością.
Dlatego Pan zesłał przedziwne kary
i takich doszczętnie wytracił.
14 Pan wywrócił trony władców,
a na ich miejscu posadził cichych.
15 Pan wyrwał z korzeniami narody,
a na ich miejscu zasadził pokornych.
16 Pan spustoszył krainy narodów
i zniszczył je aż do fundamentów ziemi.
17 Wyrwał je z nich, wytracił,
a pamięć o nich wymazał z ziemi.
18 Nie dla ludzi stworzona jest pycha
ani szalony gniew dla zrodzonych z niewiasty.

Syr, 10, 19-25

Kto jest godzien czci

19 Jakie pokolenie jest godne czci? Pokolenie człowieka.
Jakie pokolenie jest godne czci? Bojący się Pana.
Jakie pokolenie jest godne pogardy? Pokolenie człowieka.
Jakie pokolenie jest godne pogardy? Przekraczający przykazania.
20 Wśród braci godzien czci jest ich zwierzchnik,
a w oczach Pana – ci, którzy się Go boją.
22 Czy to bogaty, czy godzien sławy, czy biedny –
chlubą ich bojaźń Pańska.
23 Nie jest słuszną rzeczą odmawiać czci ubogiemu, ale mądremu,
i nie godzi się szanować człowieka grzesznego.
24 Zwierzchnik, sędzia, władca są poważani,
ale żaden z nich nie jest większy od tego, który się boi Pana.
25 Słudze mądremu służyć będą wolni,
a mąż rozumny [na to] nie będzie szemrał.

Syr, 10, 26-31

Pokora i prawda

26 Nie mędrkuj, gdy masz wykonać swą pracę,
i nie przechwalaj się w trudnym położeniu.
27 Lepszy jest ten, który pracuje, a opływa we wszystko,
niż ten, co przechadza się poważany, a nie ma chleba.
28 Dziecko, ze skromnością dbaj o cześć dla swej osoby
i oceniaj się zgodnie ze swą wartością.
29 Tego, kto grzeszy przeciw samemu sobie, któż usprawiedliwi
i któż będzie poważał tego, kto hańbi swe życie?
30 Ubogi będzie poważany z powodu swej wiedzy,
a bogaty – dzięki swej zamożności.
31 Poważany w ubóstwie, o ileż bardziej będzie poważany
w bogactwie,
a kto jest bez czci w bogactwie, o ileż bardziej będzie taki
w ubóstwie.

Syr, 11, 1-6

Nie kieruj się pozorami

1 Mądrość biednego podniesie mu głowę
i posadzi go między możnymi.
2 Nie wychwalaj męża z powodu jego piękności
ani się nie brzydź człowiekiem z powodu jego wyglądu.
3 Mała jest pszczoła wśród latających stworzeń,
lecz owoc jej ma pierwszeństwo pośród słodyczy.
4 Nie chlub się szatami, które cię okrywają,
a w dniu twej chwały nie bądź wyniosły;
zdumiewające są bowiem dzieła Pana
i zakryte sprawy Jego przed ludźmi.
5 Wielu władców usiadło na ziemi,
a ten, o którym nikt nie pomyślał, nosił koronę.
6 Wielu panujących bardzo zelżono
i ludzi sławnych wydano w ręce obcych.

Syr, 11, 7-10

Potrzeba rozwagi

7 Nie gań, dopóki nie zbadasz,
najpierw się zastanów, a potem czyń wyrzuty.
8 Nie odpowiadaj, dopóki nie wysłuchasz,
a w środek słów nie wpadaj!
9 Nie wadź się o rzecz, która ci nie jest konieczna,
i nie mieszaj się do sporu grzeszników!
10 Dziecko, nie bierz na siebie zbyt wielu spraw,
bo jeśli będziesz je mnożył, nie będziesz bez winy.
I choćbyś pędził, nie dopędzisz,
a uciekając, nie umkniesz.

Syr, 11, 11-28

Ufność w pomoc Pana

11 Niejeden pracuje, trudzi się i śpieszy,
a tym bardziej pozostaje w tyle.
12 Niejeden słaby potrzebuje pomocy,
brak mu sił i obfituje w biedę,
lecz gdy tylko oczy Pana łaskawie na niego spojrzą,
wydźwignie On go z jego poniżenia
13 i podniesie mu głowę,
a wielu zdumieje się tym, co go spotkało.
14 Dobra i niedole, życie i śmierć,
ubóstwo i bogactwo pochodzą od Pana.
17 Dar Pana jest zapewniony bogobojnym,
a Jego wola zawsze się ziści.
18 Niejeden się wzbogacił mozołem i chciwością,
a oto jego udział w nagrodzie;
19 gdy powie: «Znalazłem odpoczynek
i teraz mogę się żywić moimi dostatkami»,
nie wie, ile czasu minie,
a zostawi je innym i umrze.
20 Trwaj w swoim zawodzie i bądź mu oddany,
a w swojej pracy zestarzej się!
21 Niech cię w podziw nie wprawiają czyny grzesznika,
ufaj Panu i wytrwaj w swym trudzie,
albowiem łatwą jest rzeczą w oczach Pana
prędko i niespodzianie wzbogacić ubogiego.
22 Błogosławieństwo Pana nagrodą bogobojnych
i prędko On sprawi, że zakwitnie Jego błogosławieństwo.
23 Nie mów: «Czego potrzebuję
i jakie dobra będę miał odtąd?»
24 Nie mów: «Wystarczam sam sobie
i jakie zło może mnie odtąd spotkać?»
25 W dniu pomyślności zapomina się o przykrościach,
w dniu zaś przykrości nie pamięta się o pomyślności.
26 A dla Pana łatwą jest rzeczą w dzień śmierci
oddać człowiekowi według jego postępowania.
27 Godzina nieszczęścia pokrywa zapomnieniem dobrobyt,
a przy końcu życia wychodzą na jaw czyny człowieka.
28 Przed śmiercią nikogo nie nazywaj szczęśliwym,
gdyż poznaje się człowieka dopiero u jego kresu.

Syr, 11, 29-34

Ostrożność wobec obcych

29 Nie wprowadzaj do swego domu każdego człowieka,
różnorodne są bowiem podstępy oszusta.
30 Jak kuropatwa na przynętę w klatce,
tak serce pysznego:
jak szpieg wypatruje upadku,
31 podając dobro za zło, przygotowuje zasadzkę
i najlepszym twym postępkom przygania.
32 Od iskry stos węgli zajmuje się ogniem,
a człowiek niegodziwy czyha na krew.
33 Strzeż się człowieka złego, bo knuje niegodziwości,
by nie sprowadził na ciebie hańby na zawsze.
34 Przyjmij obcego do domu, a wtrąci cię w zamieszanie
i oddali cię od twoich najbliższych.

Syr, 12, 1-7

Właściwa dobroczynność

1 Jeśli masz dobrze czynić, zważ, komu czynisz,
a będziesz miał wdzięczność za twe dobre [czyny].
2 Czyń dobrze bogobojnemu, a otrzymasz nagrodę,
jeśli nie od niego, to od Najwyższego.
3 Nie będzie dobrze temu, kto w złu przebywa,
ani temu, kto nie udziela jałmużny.
4 Dawaj bogobojnemu,
ale nie wspomagaj grzesznika.
5 Dobrze czyń pokornemu, a bezbożnemu nie dawaj,
odmów mu swego chleba, a nie dawaj mu,
aby przypadkiem nie wziął góry nad tobą.
Znajdziesz w dwójnasób zło
za wszystko dobro, które mu wyświadczyłeś.
6 Gdyż i u Najwyższego budzą odrazę grzesznicy,
wymierzy On też karę bezbożnym.
7 Dawaj dobremu,
a nie wspomagaj grzesznika.

Syr, 12, 8-18

Prawdziwi i fałszywi przyjaciele

8 Przyjaciela nie poznaje się w pomyślności,
wróg zaś nie ukryje się w nieszczęściu.
9 W pomyślności nawet wrogowie są człowiekowi przyjaciółmi,
a w nieszczęściu oddala się nawet przyjaciel.
10 Nie wierz nigdy twemu wrogowi,
jak bowiem spiż śniedzieje, tak i jego przewrotność.
11 Chociażby się uniżył i chodził schylony,
uważaj na siebie i strzeż się go.
Bądź względem niego jak ten, co wyczyścił zwierciadło,
a poznasz, że do końca pozostało zardzewiałe.
12 Nie stawiaj go przy sobie,
aby cię nie odepchnął, a sam nie zajął twego miejsca.
Nie sadzaj go po twojej prawej stronie,
aby nie szukał twego krzesła,
dopiero wówczas zrozumiałbyś mowy moje,
a z powodu słów moich doznałbyś wyrzutów.
13 Któż się litować będzie nad zaklinaczem ukąszonym przez żmiję
i nad tymi wszystkimi, którzy się przybliżają do dzikich zwierząt?
14 Podobnie – nad tym, który przestaje z grzesznikiem
i bierze udział w jego grzechach.
15 Przez pewien czas pozostanie z tobą,
a jeśli się potkniesz, nie wytrwa.
16 Wróg ma słodycz na wargach,
a w sercu zamyśla wtrącić cię do dołu;
wróg łzy będzie miał w oczach,
a jeśli znajdzie sposobność, niesyty krwi będzie.
17 Jeżeli przeciwności przyjdą na ciebie,
znajdziesz go wtedy pierwszego przy sobie
i niby pomagając, podbije ci piętę.
18 Głową potrząsać będzie, klaskać rękami,
wiele podszeptywać i zmieniać wyraz twarzy.

Syr, 13, 1-17

Przestawaj z równymi sobie

1 Kto dotyka smoły, ten się pobrudzi,
a kto z pyszałkiem przestaje – do niego się upodobni.
2 Nie bierz ciężaru ponad swoje siły
i nie stowarzyszaj się z możniejszym i bogatszym od siebie.
Cóż to za towarzystwo garnek gliniany z metalowym kotłem?
Gdy ten uderzy, skruszy tamtego.
3 Bogaty wyrządza krzywdę i sam się zżyma,
a biedny, poniósłszy krzywdę, sam poprosi o przebaczenie.
4 Jeśli będziesz [tamtemu] użyteczny, wykorzysta ciebie,
a jeśli popadniesz w biedę, to cię opuści.
5 Jeśli coś masz, będzie żyć z tobą w przyjaźni
i ograbi cię, a sam się nie zmartwi.
6 Jeśli będziesz mu potrzebny, będzie cię zwodzić,
uśmiechać się do ciebie, dawać nadzieję,
przemawiać pięknymi słowami oraz spyta: «Czego potrzebujesz?»
7 Poniży cię przez swoje uczty,
aż cię ograbi dwa lub trzy razy,
na koniec cię wyśmieje,
a potem zobaczy cię i odwróci się,
i pokiwa głową nad tobą.
8 Uważaj, byś się nie dał zwieść
ani upokorzyć wskutek swej bezmyślności.
9 Gdy jakiś możny pan cię wzywa, ty się ukrywaj,
a tym usilniej będzie cię wzywał.
10 Nie pchaj się, aby cię nie odsunięto,
ani nie stój za daleko, żeby o tobie nie zapomniano.
11 Nie odważaj się rozmawiać z nim jak z równym
ani nie dowierzaj jego wielu słowom;
swoim wielomówstwem wystawi cię na próbę
i niby uśmiechając się, dokładnie cię wybada.
12 Bez miłosierdzia jest ten, kto nie zachowuje dla siebie rozmów,
z pewnością nie oszczędzi razów ani więzów.
13 Zapamiętaj to sobie, uważaj pilnie,
bo się przechadzasz w towarzystwie swej zguby.
15 Każda istota żyjąca lubi podobną do siebie,
a każdy człowiek – bliźniego swego.
16 Każda istota żyjąca łączy się według swego gatunku,
a człowiek przystaje do podobnego sobie.
17 Czy współżyć będzie wilk z jagnięciem?
Podobnie czy grzesznik z pobożnym?

Syr, 13, 18-24

Bogaty i ubogi

18 Jakiż pokój między hieną a psem
i jakiż pokój między bogatym a ubogim?
19 Onagry na pustyni są żerem dla lwów,
a biedni są łupem dla bogaczy.
20 Jak obrzydliwością jest dla pysznego pokora,
tak obrzydliwością dla bogatego jest biedny.
21 Kiedy bogaty się chwieje, przyjaciele go podpierają,
a biednego, gdy upadnie, odepchną przyjaciele.
22 Gdy pomyli się bogaty, wielu ma pomocników,
gdy mówić będzie niedorzecznie, jeszcze go uniewinnią.
Gdy biedny się pomyli, będą go bardziej ganili,
a gdy mówi mądrze, nie znajduje uznania.
23 Gdy bogaty przemawia, wszyscy milkną
i mowę jego wynoszą pod obłoki.
Gdy biedny przemawia, pytają: «Kto to taki?»
a jeśli się potknie, całkiem go obalą.
24 To bogactwo jest dobre, które jest bez grzechu,
a według bezbożnego ubóstwo [zawsze] jest złem.

Syr, 13, 25-26

Serce

25 Serce człowieka wywołuje zmianę na jego twarzy:
raz – dobrą, to znów złą.
26 W pomyślności wyrazem serca – twarz pogodna,
ale wynajdywanie przypowieści [wymaga] wysiłku myśli.

Syr, 14, 1-2

1 Szczęśliwy mąż, który nie potknął się w mowie
i nie jest przybity smutkiem z powodu grzechów.
2 Szczęśliwy, którego własna dusza nie potępia,
i ten, kto nie stracił nadziei.

Syr, 14, 3-19

Zazdrość i skąpstwo

3 Dla człowieka skąpego bogactwa nie są dobrem,
a sknerze na co pieniądze?
4 Ten, który gromadzi, od ust sobie odejmując, dla innych gromadzi,
a z jego dostatków inni wystawnie żyć będą.
5 Kto jest zły dla siebie, czyż będzie dobry dla innych? –
nie nacieszy się on swoimi pieniędzmi.
6 Nie ma gorszego człowieka niż ten, który jest sknerą dla siebie samego
i to jest odpłatą za jego przewrotność;
7 jeśli coś dobrego zrobi, przez zapomnienie to uczyni,
a na ostatek okaże swą przewrotność.
8 Zły jest, kto zazdrosnym okiem patrzy,
odwraca oblicze i z góry spogląda na innych.
9 Oko chciwca nie zadowoli się tym, co posiada,
a niegodziwa przewrotność wysusza [mu] duszę.
10 Oko złe zazdrości chleba,
i brakuje go na jego stole.
11 Dziecko, stosownie do swej zamożności, troszcz się o siebie,
a ofiary Panu godnie przynoś!
12 Pamiętaj, że śmierć nie zwleka,
a pakt Otchłani nie został ci odkryty.
13 Zanim umrzesz, czyń dobrze przyjacielowi
i według swej możności hojnie go obdarz!
14 Nie pozbawiaj się dnia szczęśliwego,
a przedmiot szlachetnego pożądania niech cię nie omija!
15 Czyż zostawisz drugiemu owoc prac twoich
i trudy twoje na dzielenie losem?
16 Dawaj, bierz i raduj swą duszę,
albowiem w Otchłani nie ma co szukać rozkoszy.
17 Wszelkie ciało starzeje się jak odzienie,
i to jest odwieczne prawo: «Na pewno umrzesz».
18 Jak zielone liście na dorodnym drzewie,
jedne spadają, a drugie wyrastają,
podobnie pokolenia z ciała i krwi,
jedno umiera, a drugie się rodzi.
19 Każde dzieło podlegające zepsuciu przepadnie,
a razem z nim odejdzie jego wykonawca.

Syr, 14, 20-27

Szczęście mędrca

20 Szczęśliwy mąż, który się troszczy o mądrość
i który rozumnie się zastanawia,
21 który rozważa drogi jej w swym sercu
i zastanawia się nad jej tajnikami.
22 Wyjdź za nią jak tropiciel
i na drogach jej przygotuj zasadzkę!
23 Kto zaglądać będzie przez jej okna,
kto słuchać przy jej drzwiach;
24 kto zamieszka blisko jej domu
i wbije kołek w jej ściany;
25 kto postawi blisko niej swój namiot
i zajmie miejsce w siedzibie szczęścia,
26 umieści swe dzieci pod jej dachem
i pod jej gałęziami będzie przebywał,
27 tego zasłoni ona przed żarem,
a on odpoczywać będzie w jej chwale.

Syr, 15, 1-10

1 Ten, który Pana się boi, będzie tak czynił,
a kto trzyma się Prawa, posiądzie mądrość.
2 Jak matka wyjdzie mu naprzeciw
i jak dziewicza małżonka go przyjmie.
3 Nakarmi go chlebem rozumu
i napoi go wodą mądrości.
4 Oprze się on na niej i nie ugnie się,
przylgnie do niej i nie będzie zawstydzony.
5 Wywyższy ona go ponad jego bliźnich
i pośród zgromadzenia otworzy mu usta.
6 Znajdzie on wesele i wieniec radości
i wieczną sławę odziedziczy.
7 Bezrozumni ludzie jej nie posiądą
i nie ujrzą jej grzesznicy.
8 Daleka jest od pychy,
a kłamcy o niej nie przypomną sobie.
9 Niestosowny jest hymn pochwalny w ustach grzesznika,
bo nie przez Pana został zesłany.
10 Albowiem w mądrości można wypowiedzieć hymn pochwalny,
a Pan nim pokieruje.

Syr, 15, 11-20

Wolność ludzka

11 Nie mów: «To przez Pana odstąpiłem»,
czego bowiem On nienawidzi, tego nie uczyni.
12 Nie mów: «On mnie w błąd wprowadził»,
albowiem On nie potrzebuje grzesznika.
13 Pan nienawidzi wszystkiego, co wstrętne,
i nie lubią tego ci, którzy się Go boją.
14 On na początku stworzył człowieka
i zostawił go własnej mocy rozstrzygania.
15 Jeżeli zechcesz, zachowasz przykazania,
a dochowanie wierności [zależy od Jego] upodobania.
16 Położył przed tobą ogień i wodę,
po co zechcesz, wyciągniesz rękę.
17 Przed ludźmi życie i śmierć,
co ci się spodoba, to będzie ci dane.
18 Ponieważ wielka jest mądrość Pana,
ma ogromną władzę i widzi wszystko.
19 Oczy Jego patrzą na tych, co się Go boją –
On sam poznaje każdy czyn człowieka.
20 Nikomu On nie przykazał być bezbożnym
i nikomu nie zezwolił grzeszyć.

Syr, 16, 1-14

Przekleństwo bezbożnych

1 Nie pragnij wielkiej liczby dzieci, jeśliby miały być przewrotne,
ani nie chwal się synami bezbożnymi!
2 I chociażby byli liczni, nie chełp się nimi,
jeśli bojaźni Pańskiej nie mają.
3 Nie licz na ich życie
ani nie polegaj na wielkiej ich liczbie!
Więcej bowiem może znaczyć jeden niż tysiąc
i lepiej umrzeć bezdzietnym, niż mieć dzieci bezbożne.
4 Za sprawą jednego mądrego miasto się zaludnia,
a pokolenie żyjących bez Prawa zmarnieje.
5 Wiele takich rzeczy widziało moje oko,
a jeszcze więcej słyszało me ucho.
6 W zgromadzeniu grzeszników zapalił się ogień
i przeciw narodowi buntowniczemu gniew się rozżarzył.
7 Nie przepuścił [Pan] starodawnym olbrzymom,
którzy się zbuntowali ufni w swą siłę.
8 Nie darował współmieszkańcom Lota,
których odrzucił ze wstrętem z powodu ich pychy.
9 Nie miał miłosierdzia nad narodem zatracenia,
nad usuniętymi z powodu ich grzechów.
10 Podobnie nad sześciuset tysiącami pieszych,
którzy zebrali się w twardości swego serca.
11 I chociażby był tylko jeden twardego karku,
byłoby dziwne, gdyby został bez kary.
Ma Pan miłosierdzie, ale i zapalczywość,
hojny w zmiłowanie, ale i gniew wylewa.
12 Jak wielkie miłosierdzie, tak wielka jest też Jego surowość,
sądzi człowieka według jego uczynków.
13 Nie ucieknie grzesznik z rzeczą skradzioną
ani cierpliwość bogobojnego nie dozna zawodu.
14 Każdej jałmużnie bowiem wyznaczy miejsce
i każdy według uczynków swych znajdzie [odpłatę].

Syr, 16, 17-23

Wszechwiedzący i wszechmocny jest Pan

17 Nie mów: «Ukryję się przed Panem
i któż z wysoka o mnie pamiętać będzie?
W wielkim tłumie nie będę rozpoznany
i czymże jest moja dusza w bezmiarze stworzenia?»
18 Oto niebo i niebiosa najwyższe,
przepaść i ziemia zadrżą, gdy je nawiedzi,
19 góry też i fundamenty ziemi,
gdy na nie popatrzy, drżą z przerażenia.
20 Ale ich serce nie zastanawia się nad tym
i któż zważa na Jego drogi?
21 Huragan, którego człowiek nie widzi,
i bardzo wiele dzieł Jego pozostaje w ukryciu.
22 «Któż obwieści dzieła [Jego] sprawiedliwości
albo kto się ich doczeka? Dalekie jest bowiem przymierze».
23 Tak myśli ten, co mało ma rozumu,
i głupio myśli mąż nierozsądny i pomylony.

Syr, 16, 24-30

Człowiek w dziele stworzenia

24 Słuchaj mnie, dziecko, i posiądź wiedzę,
a do słów moich przyłóż się sercem!
25 Z umiarem objawię naukę
i starannie wyłożę wiedzę.
26 Na rozkaz Pana, na początku, stały się Jego dzieła,
a gdy tylko je stworzył, dokładnie określił ich zadania.
27 Uporządkował je na wieki,
od początku aż po daleką przyszłość.
Nie odczuwają głodu ani zmęczenia,
a zadań swych nie porzucają;
28 żadne nie zderzy się z drugim
i Jego słowom nigdy nie odmówią posłuchu.
29 A potem wejrzał Pan na ziemię
i napełnił ją swoimi dobrami.
30 Pokrył jej powierzchnię wszelkiego rodzaju istotami żywymi,
które do niej powrócą.

Syr, 17, 1-14

1 Pan stworzył człowieka z ziemi
i znów kazał mu do niej wrócić.
2 Dał ludziom dni pod liczbą i czas odpowiedni,
dał im też władzę nad wszystkim, co jest na niej.
3 Przyodział ich w moc podobną do swojej
i uczynił ich na swój obraz.
4 Lęk przed nimi wpoił wszystkiemu, co żyje,
aby panowali nad zwierzętami i ptactwem.
6 Dał im wolną wolę, język i oczy,
uszy i serce zdolne do myślenia.
7 Napełnił ich wiedzą i rozumem,
o złu i dobru ich pouczył.
8 Umieścił oko swoje w ich sercu,
aby wielkość swoich dzieł im ukazać.
10 Święte imię [Jego] wychwalać będą
i wielkość Jego dzieł opowiadać.
11 Dodał im wiedzy
i prawo życia dał im w dziedzictwo.
12 Przymierze wieczne zawarł z nimi
i praw swoich ich nauczył.
13 Wielkość majestatu widziały ich oczy
i uszy ich słyszały donośność Jego głosu.
14 Rzekł im: «Trzymajcie się z dala od wszelkiej niesprawiedliwości!»
I dał każdemu z nich przykazania co do jego bliźniego.

Syr, 17, 15-24

Boski Sędzia

15 Przed Nim są zawsze ich drogi,
nie skryją się przed Jego oczami.
17 Dla każdego narodu ustanowił władcę,
ale Izrael jest działem Pana.
19 Wszystko, co czynią, jest przed Nim jak słońce,
a oczy Jego śledzą ustawicznie ich drogi.
20 Przed Nim nie ukryją się złe ich czyny
i wszystkie ich grzechy są przed Panem.
22 Jałmużna męża jest u Niego jak pieczęć,
a dobrodziejstwa człowieka strzeże jak źrenicy oka.
23 Potem wreszcie powstanie i odda im,
sprawi też, że odpłatę należną włoży im na głowę.
24 Tym zaś, którzy się nawracają, daje drogę powrotu
i pociesza tych, którym zabrakło wytrwałości.

Syr, 17, 25-32

Zachęta do pokuty

25 Nawróć się do Pana, porzuć grzechy,
błagaj przed obliczem [Jego], pomniejsz zgorszenie!
26 Wróć do Najwyższego, a odwróć się od niesprawiedliwości
i miej w wielkiej nienawiści to, co obrzydliwe!
27 Któż w Otchłani wielbić będzie Najwyższego,
zamiast żyjących, którzy mogą Mu dzięki czynić?
28 Zmarły, jako ten, którego nie ma, nie może składać dziękczynienia,
żyjący i zdrowy wielbić będzie Pana.
29 Jakże wielkie jest miłosierdzie Pana
i przebaczenie dla tych, którzy się do Niego nawracają,
30 albowiem ludzie nie wszystko mogą
i żaden człowiek nie jest nieśmiertelny.
31 Cóż bardziej świecącego nad słońce? A przecież i ono ulega zaćmieniu;
tak też ciało i krew skłaniają się do złego.
32 On odbywa przegląd zastępów nieba wysokiego,
a wszyscy ludzie są ziemią i prochem.

Syr, 18, 1-7

Wielkość Boga

1 Ten, który żyje na wieki, stworzył wszystko bez wyjątku.
2 Sam tylko Pan uznany będzie za sprawiedliwego.
4 Nikt nie potrafi opisać Jego czynów,
a któż zbada Jego wspaniałe dzieła?
5 Któż zdoła zmierzyć potęgę Jego wielkości
i któż potrafi dokładnie opowiedzieć dzieła Jego miłosierdzia?
6 Nie da się tu nic odjąć ani dodać,
ani nie można zbadać cudownych dzieł Pańskich.
7 Kiedy człowiek myśli, że skończył, to nawet nie rozpoczął,
a kiedy się zatrzyma, dalej jest bezradny.

Syr, 18, 8-14

Nicość człowieka

8 Kimże jest człowiek i jakie jest jego znaczenie?
Co w nim jest dobre, a co w nim złe?
9 Liczba dni człowieka –
jeśli wiek jego jest długi – dosięga stu lat.
10 Jak kropla wody zaczerpnięta z morza lub ziarnko piasku,
jest tych trochę lat wobec dni wieczności.
11 Dlatego Pan cierpliwy jest dla ludzi
i wylewa na nich swoje miłosierdzie.
12 Widzi On i wie, że koniec ich godny litości,
i dlatego pomnożył swoje przebaczenie.
13 Miłosierdzie człowieka – nad jego bliźnim,
a miłosierdzie Pana – nad całą ludzkością;
On karci, wychowuje, poucza
i zawraca jak pasterz swoją trzodę.
14 Okazuje miłosierdzie tym, którzy przyjmują Jego pouczenie
i którzy się śpieszą do Jego wyroków.

Syr, 18, 15-18

Sposób dawania jałmużny

15 Dziecko, do dobrych uczynków nie dodawaj przygany
ani przykrego słowa do każdego daru.
16 Czyż upału nie łagodzi rosa?
Tak lepsze jest słowo niż dar.
17 Oto, czy nie jest lepsze słowo niż sowity datek?
A jedno z drugim [bywa] u męża pełnego życzliwości.
18 Nierozumny zaś robi wymówki niezgodnie z miłością,
a dar zazdrosnego wypala oczy.
 

Syr, 18, 30-33

Opanowanie siebie samego

30 Nie idź za swymi namiętnościami,
powściągnij swe pożądania!
31 Jeżeli pozwolisz duszy swej znajdować upodobanie w namiętnościach,
uczynisz z siebie pośmiewisko dla twych nieprzyjaciół.
32 Nie miej upodobania w życiu wystawnym,
abyś się nie uwikłał w jego wydatki.
33 Nie stawaj się biednym, urządzając uczty za pożyczone pieniądze,
gdy nie masz nic w sakiewce.

Syr, 19, 1-3

1 Robotnik pijak nie wzbogaci się,
a kto ma za nic małe rzeczy, niebawem upadnie.
2 Wino i kobiety wykoleją mądrych,
a kto lgnie do nierządnic, stanie się bardziej bezwstydny;
3 padnie łupem zgnilizny i robaków
i pójdzie na zatracenie dusza zuchwała.

Syr, 19, 4-12

Roztropność w mowie

4 Człowiek łatwowierny jest lekkomyślny,
a kto grzeszy, wyrządza krzywdę swej duszy.
5 Kto cieszy się ze zła, będzie potępiony,
6 a kto nienawidzi wielomówstwa, uniknie nieszczęścia.
7 Nigdy nie powtarzaj zasłyszanego słowa,
a nic na tym nie stracisz.
8 Nie mów go ani przyjacielowi, ani wrogowi,
i jeśli to nie będzie grzechem dla ciebie, nie wyjawiaj!
9 Gdyż kto wysłucha, będzie cię unikał,
a w swoim czasie okaże ci nienawiść.
10 Posłyszałeś słowo? Niech zapadnie w ciebie jak w grób!
Nie obawiaj się – nie rozsadzi ciebie.
11 Głupi z powodu usłyszanego słowa ból odczuwać będzie,
jak rodząca – z powodu dziecięcia.
12 Jak strzała tkwiąca w mięsistym udzie,
tak słowa we wnętrzu głupiego.

Syr, 19, 13-17

Upomnienia

13 Upomnij przyjaciela: a może tak nie uczynił?
a jeśliby uczynił, by już nie powtórzył czynu.
14 Upomnij bliźniego: a może tak nie powiedział?
a jeśliby już powiedział, aby nie powtarzał.
15 Upomnij przyjaciela, często bowiem rzuca się oszczerstwa,
i nie wierz każdemu słowu!
16 Czasem się ktoś poślizgnął, ale nieświadomie,
któż nie zgrzeszył językiem?
17 Upomnij bliźniego swego, zanim mu grozić będziesz,
i daj miejsce Prawu Najwyższego.

Syr, 19, 20-30

Prawdziwa i fałszywa mądrość

20 Cała mądrość – to bojaźń Pańska,
a w całej mądrości jest wypełnianie czynem Praw.
22 Nie jest mądrością przewrotna umiejętność
i nie ma roztropności w radzie grzeszników.
23 Bywa przemyślność, jednakże wstrętna,
i bywa głupiec, który gorzej na mądrości wychodzi.
24 Lepszy jest mniej zdolny, ale bogobojny,
niż bardzo mądry, co przekracza Prawo.
25 Bywa staranna przemyślność, jednakże niegodziwa,
a bywa też taki, co używa podstępu, by ujawnić [swą] słuszność.
26 Bywa przewrotny, skrzywiony ze smutku,
a wewnątrz pełen fałszu;
27 ukrywa twarz, udaje głuchego,
aby nie będąc rozpoznanym, wziąć górę nad tobą;
28 a jeśli brak sił powstrzymuje go od grzeszenia,
gdy znajdzie sposobność, będzie źle czynił.
29 Męża poznaje się z wyglądu,
z wyrazu twarzy pozna się rozumnego.
30 Ubiór męża, śmiech [szczerzący] zęby
i jego chód mówią, kim jest.

Syr, 20, 1-8

Roztropne mówienie i milczenie

1 Bywa upomnienie, ale nie w porę,
niejeden bywa też milczący, a jest on mądry.
2 O ileż lepiej jest upomnieć, niż trwać w gniewie.
3 Kto uznaje swój błąd, ustrzeże się szkody.
4 Czym jest pożądanie eunucha, by dziewczynę pozbawić dziewictwa,
tym jest przeprowadzanie sprawiedliwości przemocą.
5 Bywa milczący uznany za mądrego,
bywa też znienawidzony skutkiem wielomówstwa.
6 Bywa milczący, bo nie wie, co odpowiedzieć,
bywa też milczący, bo zna stosowną chwilę.
7 Człowiek mądry milczeć będzie do stosownej chwili,
a chełpliwy i głupi ją lekceważy.
8 Kto w mówieniu miarę przebiera, budzi odrazę,
a zarozumiały budzi nienawiść.

Syr, 20, 9-17

Dziwne sprzeczności

9 Zdarza się mężowi powodzenie wśród nieszczęść,
a niespodziewany zysk wyrządza szkodę.
10 Bywa podarunek, który ci nie daje pożytku,
i bywa też taki, który podwójną przyniesie ci korzyść.
11 Bywa poniżenie z powodu chwały,
a bywa taki, który po upokorzeniu podniesie głowę.
12 Bywa, że ktoś kupuje wiele za małe pieniądze,
a płaci za to siedem razy więcej.
13 Mędrzec słowami zdobywa sobie miłość,
a uprzejmości głupich będą wzgardzone.
14 Podarunek nierozumnego nie przyniesie ci pożytku,
ma on bowiem wiele oczu, zamiast jednych;
15 mało on daje, a wymawia wiele,
otwiera usta jak herold,
dzisiaj pożycza, a jutro żądać będzie zwrotu;
obrzydły jest taki człowiek!
16 Głupiec mówi: «Nie mam przyjaciela
i nie ma wdzięczności za moje dobrodziejstwa,
17 ci, którzy jedzą mój chleb, mają złośliwy język».
Ileż razy i jakże wielu śmiać się z niego będzie!

Syr, 20, 18-23

Panuj nad językiem!

18 Lepiej się potknąć na gruncie pod nogami niż na [wybryku] języka;
tak więc na złych upadek przyjdzie prędko.
19 Jak człowiek niemiły, tak opowiadanie w niestosownym czasie,
będzie ono stale na ustach ludzi bez wychowania.
20 Przysłowie [usłyszane] z ust głupiego będzie odrzucone,
nie wypowie go bowiem w chwili stosownej.
21 Zdarza się taki, którego niedostatek powstrzymuje od grzeszenia,
i nie ma on wyrzutów sumienia w czasie swego odpoczynku.
22 Zdarza się taki, co ze wstydu gubi swoją duszę
i zatraca ją przez wzgląd na głupiego.
23 Zdarza się taki, co ze wstydu zrobił obietnicę przyjacielowi
i niepotrzebnie uczynił go sobie wrogiem.

Syr, 20, 24-31

Kłamstwo

24 Kłamstwo jest złym nawykiem człowieka
i jest ono stale na ustach ludzi źle wychowanych.
25 Lepszy złodziej niż ten, co stale kłamstwem się posługuje,
obydwaj zaś zgubę odziedziczą w spadku.
26 Wzgarda zazwyczaj towarzyszy kłamcy,
a hańba stale ciąży na nim.
27 Mędrzec wybije się mowami,
a człowiek rozumny podoba się władcom.
28 Kto uprawia ziemię, podwyższy swą stertę,
a kto się podoba władcom, zyska przebaczenie nieprawości.
29 Upominki i dary zaślepiają oczy mądrych
i jak kaganiec na ustach tłumią nagany.
30 Mądrość ukryta i skarb niewidoczny –
jakiż pożytek z obojga?
31 Lepiej postępuje człowiek, co ukrywa swoją głupotę,
niż ten, co tai swą mądrość.

Syr, 21, 1-10

Strzeż się grzechu

1 Dziecko, zgrzeszyłeś? Nie czyń tego więcej
i za poprzednie swe [grzechy] proś o przebaczenie!
2 Uciekaj od grzechu jak na widok węża,
jeśli bowiem podejdziesz, ukąsi cię;
jego zęby – to zęby lwa,
co porywają dusze ludzkie.
3 Każde przekroczenie Prawa jest jak miecz obosieczny,
a na ranę przez nie zadaną nie ma lekarstwa.
4 Postrach i przemoc pustoszą bogactwo;
tak też dom pyszałka będzie spustoszony.
5 Prośba z ust ubogiego [dociera] do Jego uszu,
a sąd Jego prędko przychodzi.
6 Kto nienawidzi upomnienia, idzie śladem grzesznika,
ale kto Pana się boi, w sercu się nawróci.
7 Mocny w języku jest szeroko znany,
ale rozumny wie, kiedy on się potknął.
8 Kto buduje dom za cudze pieniądze,
podobny jest do gromadzącego kamienie w zimie.
9 Stosem paździerzy jest zgromadzenie nieprawych,
a ich końcem – płomień ognia.
10 Droga grzeszników gładka, bez kamieni,
lecz u jej końca – przepaść Otchłani.

Syr, 21, 11-28

Mędrzec i głupi

11 Kto zachowuje Prawo, opanowuje swe myślenie,
uwieńczeniem zaś bojaźni Pańskiej jest mądrość.
12 Nie może zdobyć wykształcenia ten, komu brak zdolności,
ale jest zdolność, która obfituje w gorycz.
13 Wiedza mędrca jak potop się wyleje,
a rada jego jak żywe źródło.
14 Jak naczynie stłuczone jest wnętrze głupiego –
nie zatrzyma żadnej wiedzy.
15 Jeśli rozumny człowiek usłyszy słowo mądre,
pochwali je i dorzuci do niego swoje;
gdy posłyszy je rozpustnik, nie spodoba mu się
i odrzuci je za siebie.
16 Wyjaśnienia głupiego są jak toboły w drodze,
na wargach zaś mądrego znajdzie się wdzięk.
17 Usta roztropnego będą poszukiwane na zgromadzeniu,
a mowy jego będą rozważać w sercu.
18 Jak dom zniszczony, tak mądrość głupiego,
a wiedza nierozumnego – to słowa nieskładne.
19 Karność dla nierozumnego – to pęta na nogi
i jakby więzy na prawej ręce.
20 Głupi przy śmiechu podnosi głos,
natomiast człowiek rozsądny ledwie się uśmiechnie w milczeniu.
21 Jakby ozdobą złotą jest dla roztropnego karność
i jakby bransoletą na prawym ramieniu.
22 Noga głupiego jest skora, by wejść do domu,
człowiek zaś doświadczony zachowa się skromnie.
23 Nierozumny przez drzwi zagląda do wnętrza,
natomiast mąż dobrze wychowany stać będzie na zewnątrz.
24 Jest brakiem wychowania podsłuchiwać pod drzwiami,
człowieka roztropnego okryłoby to hańbą.
25 Wargi obcych będą o tym opowiadać,
słowa zaś mądrych odważone będą na wadze.
26 Na ustach głupich jest ich serce,
w sercu mądrych są ich usta.
27 Bezbożny, kiedy przeklina swego przeciwnika,
przeklina siebie samego.
28 Potwarca ubliża sobie samemu,
i znienawidzą go sąsiedzi.

Syr, 22, 1-2

1 Leniwca porównuje się do obłoconego kamienia,
każdy zagwiżdże nad jego hańbą.
2 Leniwca porównuje się do garści nawozu,
każdy, kto to podniesie, otrząśnie rękę.

Syr, 22, 3-6

Wyrodne dzieci

3 Hańba dla ojca, jeśli ma syna źle wychowanego,
a jeśli córkę, to przyniesie mu ona poniżenie.
4 Córka roztropna pozyska sobie męża,
a córka, która wstyd przynosi, zgryzotą dla swego ojca.
5 Nieobyczajna córka zawstydza ojca i męża
i przez obydwu będzie wzgardzona.
6 Jak muzyka w czas smutku, tak nauka w niewłaściwym czasie,
chłosta zaś i upomnienie w każdym przypadku [dowodzą] mądrości.

Syr, 22, 9-18

Mądrość i głupota

9 Uczyć głupiego – to kleić skorupy,
to budzić śpiącego z głębokiego snu.
10 Pouczać głupiego – to jakby pouczać drzemiącego,
który jeszcze w końcu zapyta: «A o co chodzi?»
11 Płacz nad zmarłym, stracił bowiem światło,
płacz nad głupim, bo rozum zgubił.
Ciszej płacz nad zmarłym, bo znalazł odpoczynek,
życie zaś głupiego gorsze jest od śmierci.
12 Żałoba po zmarłym trwa siedem dni,
a smutek z powodu głupca i bezbożnego przez wszystkie dni ich życia.
13 Nie wdawaj się z niemądrym w długie rozmowy
i nie chodź do tego, kto nie ma rozumu.
Strzeż się go, byś nie miał przykrości
i byś się nie splamił przez zetknięcie z nim.
Unikaj go, a znajdziesz wytchnienie
i nie doznasz niesmaku z powodu jego niedorzeczności.
14 Cóż jest cięższego nad ołów?
a jak mu na imię? Głupi.
15 Piasek, sól i bryłę żelaza
łatwiej unieść, niż [znieść] człowieka nierozumnego.
16 Jak drewniana belka, włączona w budowę,
nie rozpadnie się w czasie trzęsienia ziemi,
tak serce umocnione dojrzałym namysłem,
gdy nadejdzie chwila [próby], nie stchórzy.
17 Serce wsparte na mądrym myśleniu
jest jak ozdoba z piasku na murze wygładzonym.
18 Postawione na szczytach gór cienkie tyczki
nie oprą się wiatrowi,
a serce zalęknione przez niemądre myśli
nie ostoi się wobec żadnego strachu.

Syr, 22, 19-26

Wierność w przyjaźni

19 Kto urazi oko, wyciska łzy,
kto urazi serce, odkrywa uczucie.
20 Kto rzuca kamieniem w ptaki, wypłasza je,
a kto lży przyjaciela, zrywa przyjaźń.
21 Jeślibyś wyciągnął miecz na przyjaciela,
nie martw się, jest bowiem droga powrotu;
22 jeślibyś otworzył usta na niego,
nie martw się, jest bowiem możność pojednania;
ale obelga, wzgarda, wyjawienie tajemnicy i cios zdradliwy –
to oddali każdego przyjaciela.
23 Dochowaj wierności bliźniemu twemu w biedzie,
abyś z nim razem wzbogacił się w jego pomyślności.
W czasie niepowodzenia trwaj przy nim,
abyś, gdy przyjdzie do dziedziczenia, i ty miał w nim udział.
24 Przed ogniem – para w piecu i dym,
a przed wylaniem krwi – obelgi.
25 Nie będę się wstydził osłonić przyjaciela
i nie będę się przed nim ukrywał;
26 a jeśliby mnie nawet coś złego spotkało z jego przyczyny,
to każdy, kto o tym usłyszy, strzec się go będzie.

Syr, 22, 27-27

Modlitwa o czystość w słowach, myślach i czynach

27 Któż postawi straż przy moich ustach
i położy na wargach pieczęć przemyślną,
abym dzięki niej nie upadł
i aby nie zgubił mnie mój język?

Syr, 23, 1-6

1 Panie, Ojcze i Władco życia mojego,
nie zdawaj mnie na ich zachcianki
i nie dozwól, bym przez nie upadł.
2 Któż zastosuje rózgi wobec mojego myślenia,
a wobec serca mego – karność mądrości,
by nie oszczędzały mnie w moich błędach,
i nie zostały pominięte ich grzechy,
3 aby się nie mnożyły moje winy
i aby moje grzechy się nie wzmagały;
abym nie upadł wobec przeciwników
i nie sprawił uciechy mojemu wrogowi?
4 Panie, Ojcze i Boże mego życia,
nie dawaj mi wyniosłości oczu,
5 a żądzę odwróć ode mnie!
6 Niech nie panują nade mną żądze zmysłowe i grzechy cielesne,
nie wydawaj mnie bezwstydnej namiętności!

Syr, 23, 7-11

Roztropność w mowie

7 O karności ust posłuchajcie, dzieci,
kto ją zachowa, nie da się pochwycić.
8 Grzesznika schwytają jego własne wargi
i do upadku doprowadzą szydercę i zuchwalca.
9 Nie przyzwyczajaj ust swoich do wypowiadania przysięgi
i nie przywykaj do wzywania imienia Świętego.
10 Jak bowiem niewolnik często brany na męki
nie może być wolny od sińców,
tak ten, co stale przysięga i wypowiada Imię,
nie będzie wolny od grzechu.
11 Człowiek często przysięgający napełni się nieprawością,
a rózga nie odstąpi od jego domu.
Jeśli wykroczy, to grzech jego spadnie na niego,
choćby zlekceważył, zgrzeszy podwójnie,
jeśli krzywoprzysięga, nie będzie mu darowane
i dom jego napełni się karami.

Syr, 23, 12-15

Mowy nieobyczajne

12 Bywa taki sposób mówienia, który do śmierci można przyrównać,
oby nie znaleziono go w dziedzictwie Jakuba!
To wszystko dalekie jest od bogobojnych,
niech się nie pogrążają w nieprawościach!
13 Nie przyzwyczajaj ust swoich do obrzydliwego grubiaństwa,
gdyż jest w nim grzeszna mowa.
14 Wspomnij na ojca i matkę swoją,
gdy będziesz razem z możnymi,
byś przypadkiem nie zapomniał się w ich obecności
i z przyzwyczajenia jakiegoś głupstwa nie popełnił:
bo wtedy wolałbyś nigdy się nie narodzić
lub przeklinałbyś dzień swoich narodzin.
15 Człowiek przyzwyczajony do słów obelżywych
przez wszystkie dni swego życia z nich się nie poprawi.

Syr, 23, 16-27

Strzeż się rozpusty

16 Dwa rodzaje ludzi mnożą grzechy,
a trzeci ściąga gniew karzący:
17 gorąca żądza jak płonący ogień
nie zgaśnie, aż się wypali;
człowiek rozpustny wobec własnego ciała
nie zazna spokoju, aż go ogień spali;
rozpustnik, dla którego każdy chleb słodki,
nie uspokoi się aż do śmierci.
18 Człowiek, popełniając cudzołóstwo,
mówi do swej żądzy: «Któż mnie widzi?
Wokół mnie ciemności, a mury mnie skrywają,
nikt mnie nie widzi – czego mam się lękać?
Najwyższy nie będzie pamiętał moich grzechów».
19 Tylko oczy ludzkie są postrachem dla niego,
a zapomina, że oczy Pana,
dziesięć tysięcy razy jaśniejsze niż słońce,
patrzą na wszystkie drogi człowieka
i widzą zakamarki najbardziej ukryte.
20 Wszystkie rzeczy były Mu znane, zanim powstały,
tym bardziej więc – już stworzone.
21 Takiego [człowieka] spotka kara na ulicach miasta,
tam gdzie nie będzie się spodziewał niczego, zostanie schwytany.
22 Podobnie i kobieta, która zdradziła męża
i podrzuca spadkobiercę poczętego z innym,
23 najpierw stała się nieposłuszna prawu Najwyższego,
następnie przeciw mężowi swemu postąpiła niegodziwie,
a po trzecie rozpustnie popełniła cudzołóstwo
i wydała na świat potomstwo z obcego mężczyzny.
24 Poprowadzą ją przed zgromadzenie
i będzie śledztwo nad jej dziećmi.
25 Dzieci jej nie zapuszczą korzeni,
gałązki te pozbawione będą owocu.
26 Pamięć o niej zostanie jako wzór przekleństwa,
a hańba jej nie będzie wymazana.
27 A następne pokolenie pozna,
że nie ma nic lepszego nad bojaźń Pana
i nic słodszego nad wypełnianie Jego przykazań.

Syr, 24, 1-22

Przemowa mądrości

1 Mądrość wychwala sama siebie,

chlubi się pośród swego ludu.
2 Otwiera usta na zgromadzeniu Najwyższego
i chlubi się przed Jego potęgą:
3 Ja wyszłam z ust Najwyższego
i niby mgła okryłam ziemię.
4 Rozbiłam namiot na wysokościach,
a tron mój na słupie obłoku.
5 Okrąg nieba sama obeszłam
i przechadzałam się w głębi przepaści.
6 Na falach morza, na ziemi całej,
w każdym ludzie i narodzie zdobyłam [panowanie].
7 Pomiędzy nimi wszystkimi szukałam, gdzie by spocząć
i w czyim dziedzictwie mam się zatrzymać.
8 Wtedy przykazał mi Stwórca wszystkiego,
Ten, co mnie stworzył, wyznaczył mi mieszkanie
i rzekł: «W Jakubie rozbij namiot
i w Izraelu obejmij dziedzictwo!»
9 Przed wiekami, na samym początku mnie stworzył
i już nigdy istnieć nie przestanę.
10 W świętym przybytku, w Jego obecności, zaczęłam pełnić służbę
i przez to na Syjonie mocno stanęłam.
11 Podobnie w mieście umiłowanym dał mi odpoczynek,
w Jeruzalem jest moja władza.
12 Zapuściłam korzenie w sławnym narodzie,
w posiadłości Pana, w Jego dziedzictwie.
13 Wyrosłam jak cedr na Libanie
i jak cyprys na górach Hermonu.
14 Wyrosłam jak palma w Engaddi,
jak krzewy róży w Jerychu,
jak wspaniała oliwka na równinie,
wyrosłam w górę jak platan.
15 Wszystko przepoiłam wonnością jak cynamon i aspala pachnący
i miłą woń wydałam jak mirra wyborna,
jak galbanum, onyks, wonna żywica
i obłok kadzidła w przybytku.
16 Jak terebint gałęzie swe rozłożyłam,
a gałęzie moje – to gałęzie chwały i wdzięku.
17 Jak szczep winny wypuściłam pełne krasy latorośle,
a kwiaty moje [wydają] owoc sławy i bogactwa.
19 Przyjdźcie do mnie, którzy mnie pragniecie,
nasyćcie się moimi owocami!
20 Pamięć o mnie jest słodsza nad miód,
a posiadanie mnie – nad plaster miodu.
21 Którzy mnie spożywają, nadal łaknąć będą,
a którzy mnie piją, nadal będą pragnąć.
22 Kto mi jest posłuszny, nie dozna wstydu,
a którzy ze mną działają, nie zgrzeszą.

Syr, 24, 23-34

Uwagi autora o mądrości i Prawie

23 Tym wszystkim jest księga przymierza Boga Najwyższego,
Prawo, które dał nam Mojżesz,
jako dziedzictwo plemionom Jakuba.
25 Zalewa ono mądrością jak Piszon
i jak Tygrys w dniach nowych plonów;
26 obficie napełnia rozumem jak Eufrat
i jak Jordan w czasie żniw;
27 wylewa naukę jak Nil
lub Gichon w czasie winobrania.
28 Pierwszy nie pozna jej do końca,
ostatni też do dna jej nie zgłębi,
29 gdyż myśl jej pełniejsza jest niż morze,
a rada głębsza niż wielka Otchłań.
30 Ja zaś jestem jak odnoga rzeki
i jak wodociąg, co sprowadza wodę do ogrodu.
31 Powiedziałem: «Nawodnię mój ogród
i nasycę moją rolę».
Oto moja odnoga stała się rzeką,
a rzeka moja – morzem.
32 Nadto sprawię, że nauka świecić będzie jak jutrzenka,
i ukażę to jak najdalej.
33 Owszem, wyleję naukę jak proroctwo
i przekażę ją pokoleniom na wieki.
34 Patrzcie, że nie tylko dla siebie samego się natrudziłem,
lecz także i dla tych wszystkich, którzy jej szukają.

Syr, 25, 1-11

Mądrość naucza o dobrym i złym człowieku

1 Trzema rzeczami się przyozdobiłam i okazałam się piękna
wobec Pana i ludzi:
zgodą wśród braci, przyjaźnią między sąsiadami
oraz zgodnie ze sobą żyjącymi żoną i mężem.
2 Trzech rodzajów [ludzi] nienawidzi moja dusza,
a [sposób] ich życia szczególnie mnie gniewa:
żebraka pysznego, bogacza kłamcy,
starca cudzołożnego, ogołoconego z rozumu.
3 Jeśli w młodości nie nazbierałeś,
jakim sposobem znajdziesz [coś] na starość?
4 Jakże przystoi osąd siwym włosom,
a starszym – umieć doradzać!
5 Jakże starcom przystoi mądrość,
a szanowanym – rozeznanie i rada!
6 Wieńcem starców jest wielkie doświadczenie,
a chlubą ich bojaźń Pańska.
7 Dziewięć myśli uznałem w sercu za błogosławione,
a dziesiątą językiem wypowiem:
człowiek, który ma pociechę z dzieci
i już za życia patrzy na upadek wrogów;
8 szczęśliwy, kto mieszka z żoną rozumną,
komu się język nie poślizgnął,
kto nie służył komuś niegodnemu siebie,
9 szczęśliwy, kto znalazł roztropność,
kto może przemawiać do uszu tych, którzy go słuchają;
10 jakże wielki jest ten, kto znalazł mądrość,
ale nikt nie jest większy od tego, kto się boi Pana.
11 Bojaźń Pańska wszystko przewyższa,
kto ją posiadł, do kogo będzie przyrównany?

Syr, 25, 13-26

Dobra i zła żona

13 Każda rana, byle nie rana serca,
wszelka złość, byle nie złość kobiety.
14 Każde natarcie, byle nie natarcie nienawidzących nas,
każda zemsta, byle nie zemsta wrogów.
15 Nie ma bowiem jadu nad jad węża
i nie ma gniewu nad gniew kobiety.
16 Wolałbym mieszkać z lwem i smokiem,
niż mieszkać z kobietą przewrotną.
17 Złość kobiety zmienia jej wygląd,
zeszpeca jej twarz: [jest ona jak] niedźwiedzica.
18 Mąż jej zasiądzie do stołu pośród swoich bliskich
i mimo woli będzie gorzko wzdychać.
19 Małe jest wszelkie zło wobec przewrotności kobiety,
toteż niech ją spotka los grzesznika.
20 Czym dla nóg starca wspinanie się po zboczu piaszczystym,
tym żona gadatliwa dla spokojnego męża.
21 Nie pozwól się doprowadzić do upadku pięknością kobiety
ani nie pożądaj kobiety!
22 Złem jest, bezwstydem i wielką hańbą,
jeśli żona utrzymuje swego męża.
23 Serce przygnębione, twarz zasmucona
i rana w sercu – [pochodzą od] żony przewrotnej;
a ręce bezwładne i kolana bez siły –
[od] takiej, która unieszczęśliwia swojego męża.
24 Początek grzechu przez kobietę
i przez nią też wszyscy umieramy.
25 Nie dawaj ujścia wodzie
ani swobody przewrotnej żonie.
26 Jeżeli nie trzyma się rąk twoich,
odsuń ją od siebie.

Syr, 26, 1-18

1 Szczęśliwy mąż, który ma dobrą żonę,
liczba dni jego będzie podwojona.
2 Dzielna żona radować będzie męża,
który osiągnie pełnię lat w pokoju.
3 Dobra żona – to dobra część dziedzictwa,
przypadnie w udziale tym, którzy się boją Pana;
4 wtedy to serce bogatego czy ubogiego będzie zadowolone,
a twarz jego pogodna w każdym czasie.
5 Serce moje ma się na baczności przed trzema rzeczami,
a czwartej się obawiam:
oszczerstwa w mieście, zbiegowiska pospólstwa
i kłamliwych doniesień; te rzeczy są przykrzejsze od śmierci.
6 Bólem w sercu i smutkiem jest kobieta zazdrosna o kobietę,
co biczem języka wszystkich dosięga.
7 Jarzmo dla wołów źle dopasowane – to żona niegodziwa;
kto ją sobie bierze, jakby uchwycił garścią skorpiona.
8 Wielkie zło – kobieta pijaczka,
i nie ukryje ona swej hańby.
9 Bezwstyd kobiety po niespokojnych ruchach oczu
i po spojrzeniach można poznać.
10 Nad córką zuchwałą wzmocnij czujność,
aby czując ulgę, jej nie wyzyskała.
11 Strzeż się oka bezwstydnego
i nie dziw się, jeśli przeciw tobie wykroczy.
12 Jak spragniony podróżny otwiera usta
i pije każdą wodę, która jest blisko,
tak ona siada naprzeciw każdego pala namiotu
i na strzały otwiera kołczan.
13 Wdzięk żony rozwesela jej męża,
a jej rozum orzeźwia mu kości.
14 Darem Pana – żona spokojna,
a za osobę dobrze wychowaną nie ma ceny.
15 Łaską nad łaskami jest kobieta skromna,
nie ma nic równie ważnego jak osoba powściągliwa.
16 Jak słońce wschodzące na wysokościach u Pana,
tak piękność dobrej kobiety pośród ozdób jej domu.
17 Jak światło błyszczące na świętym świeczniku,
tak piękność oblicza przy ciele dobrze zbudowanym.
18 Jak kolumny złote na podstawach srebrnych,
tak piękne nogi na kształtnych stopach.

Syr, 26, 28-28

Smutne wypadki

28 Dwie rzeczy zasmucają moje serce,
a trzecia wzbudza we mnie gniew:
wojownik, któremu nędza odebrała siłę;
mężowie roztropni, odrzuceni jako nic nie znaczący;
człowiek, który od sprawiedliwości przechodzi do grzechu,
Pan pod miecz go przeznacza.

Syr, 26, 29-29

Handel

29 Trudno jest kupcowi ustrzec się wykroczenia,
a handlarz nie będzie wolny od grzechu.

Syr, 27, 1-3

1 Wielu grzeszy z chęci zysku,
a ten, kto stara się wzbogacić, wzrok odwraca.
2 Jak kołek wbija się między kamienie ze sobą spojone,
tak grzech się wdziera między sprzedaż a kupno.
3 Jeśli się ktoś bojaźni Pańskiej pilnie nie uchwyci,
wnet jego dom stanie się ruiną.

Syr, 27, 4-7

Mowa

4 Gdy sitem się przesiewa, zostają odpadki,
podobnie błędy człowieka przy jego ocenie.
5 Piec poddaje próbie naczynia garncarza,
a sprawdzianem człowieka jest jego wypowiedź.
6 Jak o uprawie drzewa świadczy jego owoc,
tak mowa o zamyśle serca człowieka.
7 Nie chwal męża przed wypowiedzią,
to bowiem jest próbą dla ludzi.

Syr, 27, 8-15

Sprawiedliwość

8 Jeśli podążasz za tym, co sprawiedliwe, osiągniesz to
i przywdziejesz jak wspaniałą szatę.
9 Ptaki trzymają się razem z podobnymi sobie,
a prawda powróci do tych, którzy ją w czyn wprowadzają.
10 Jak lew zasadza się na zdobycz,
tak grzech na popełniających niegodziwości.
11 Mowa bogobojnego jest zawsze mądrością,
głupi zaś zmienia się jak księżyc.
12 Skracaj czas [przebywania] między nierozumnymi,
a wśród mądrych przedłużaj!
13 Opowiadanie głupich budzi odrazę,
a śmiech ich płynie z grzesznej przyjemności.
14 Od gadania tego, kto często przysięga, jeżą się włosy,
a kłótnia takich ludzi zmusza do zatykania uszu.
15 Rozlewem krwi bywa kłótnia pyszałków,
i przykro słuchać ich wyzwisk.

Syr, 27, 16-21

Tajemnice

16 Kto zdradza tajemnice, traci zaufanie
i nie znajdzie sobie przyjaciela.
17 Kochaj przyjaciela i bądź mu wierny,
a jeślibyś zdradził jego tajemnice, nawet nie usiłuj biec za nim!
18 Jak bowiem człowiek stracił tego, kto mu umarł,
tak straciłeś przyjaźń bliźniego;
19 i jakbyś wypuścił ptaka trzymanego w ręce,
tak oddaliłeś bliźniego i już go nie złowisz.
20 Nawet nie biegnij za nim, bo jest daleko
i uciekł jak sarna z sideł.
21 Rana może być opatrzona,
obelga darowana,
ale ten, kto wyjawił tajemnice, stracił nadzieję.

Syr, 27, 22-29

Obłuda

22 Kto mruga okiem – knuje zło,
i nikt go od tego nie odwiedzie.
23 Wobec ciebie usta jego są słodkie
i podziwiać będzie twoje słowa,
ale później odmieni swoje usta
i sprawi, że się potkniesz na twoich słowach.
24 Wiele znienawidziłem, ale nic tak bardzo, jak takiego,
a i Pan go nienawidzi.
25 Kto rzuca kamień w górę, rzuca go na swoją głowę,
a cios podstępem zadany zrani także uderzającego.
26 Ten, kto kopie dół, sam w niego wpadnie,
a kto zastawia sidła, sam w nie zostanie schwytany.
27 Kto źle czyni, na tego spadnie zło,
a nawet nie pozna, skąd na niego przyjdzie.
28 Drwiny i obelgi są dla pyszałka,
a pomsta jak lew czyha na niego.
29 W sidła dali się schwytać zadowoleni z upadku bogobojnych,
i zżera ich boleść jeszcze przed śmiercią.

Syr, 27, 30-30

Nienawiść

30 Złość i gniew są obrzydliwościami,
których trzyma się grzesznik.

Syr, 28, 1-7

1 Tego, kto się mści, spotka pomsta od Pana,
On grzechy jego dokładnie zachowa w pamięci.
2 Odpuść przewinę bliźniemu,
a wówczas, gdy błagać będziesz, zostaną ci odpuszczone grzechy.
3 Gdy człowiek żywi złość przeciw drugiemu,
jakże u Pana szukać będzie uzdrowienia?
4 Nie ma on miłosierdzia nad człowiekiem do siebie podobnym,
jakże błagać będzie o odpuszczenie swoich własnych grzechów?
5 Sam, będąc ciałem, trwa w nienawiści,
któż więc zyska dla niego odpuszczenie grzechów?
6 Pamiętaj o rzeczach ostatecznych i przestań nienawidzić,
– o rozkładzie ciała, o śmierci, i trzymaj się przykazań!
7 Pamiętaj o przykazaniach i nie miej w nienawiści bliźniego,
– o przymierzu Najwyższego i daruj obrazę!

Syr, 28, 8-12

Kłótnie

8 Unikaj waśni, a mniej popełnisz grzechów,
człowiek bowiem popędliwy wszczyna kłótnie.
9 Grzesznik sieje niezgodę między przyjaciółmi
i rzuca oszczerstwo między tych, co żyją w zgodzie.
10 Jakie jest paliwo, tak się ogień rozpala,
jaka jest zapamiętałość w kłótni, tak się ona wzmaga;
jaka siła człowieka, taka będzie jego zapalczywość,
i zgodnie z zamożnością gniew swój on zwiększy.
11 Żywica i smoła wzniecają ogień,
a gwałtowna kłótnia powoduje rozlew krwi.
12 Jeśli dmuchać będziesz na iskrę – zapłonie,
jeśli zaś spluniesz na nią – zgaśnie,
a jedno i drugie pochodzi z ust twoich.

Syr, 28, 13-26

Złe języki

13 Przeklinajcie potwarcę i człowieka o dwoistej mowie,
zgubił bowiem wielu żyjących w zgodzie.
14 Trzeci język wielu unieszczęśliwił
i skazał ich na tułaczkę od narodu do narodu,
zburzył miasta potężne
i domy możnych obalił.
15 Trzeci język oddalił żony od mężów
i pozbawił je owocu ich trudów.
16 Kto nastawia mu ucha, nie znajdzie spoczynku
ani nie będzie mieszkał spokojnie.
17 Uderzenie rózgi wywołuje siniec,
uderzenie języka łamie kości.
18 Wielu padło od ostrza miecza,
ale nie tylu, co od języka.
19 Szczęśliwy, kto przed nim był zasłonięty,
kto nie doświadczył jego złości,
kto nie dźwigał jego jarzma
i nie był związany jego pętami.
20 Jarzmo jego – to jarzmo żelazne,
a pęta jego są pętami z brązu.
21 Okrutną śmierć on zadaje,
nawet Otchłań jest lepsza od niego.
22 Nie opanuje on bogobojnych
i nie będą się palili w jego płomieniu.
23 Natomiast ci, którzy Pana porzucają, weń wpadną,
zapali się w nich i nigdy nie wygaśnie;
jak lew będzie przeciw nim wysłany
i rozszarpie ich jak pantera.
24 Uważaj! Otocz posiadłość swą płotem z cierni,
srebro swoje i złoto mocno zawiąż;
25 słowom twoim spraw wagę i ciężarki,
a ustom spraw drzwi i zasuwę!
26 Bacz, abyś przez język się nie potknął
i byś nie upadł przed tym, kto ci gotuje zasadzkę.

Syr, 29, 1-7

Pożyczka

1 Kto jest miłosierny, pożycza bliźniemu,
a kto wspomaga go swą ręką, wypełnia przykazania.
2 Pożycz bliźniemu, gdy jest w potrzebie,
a także [dług] oddaj mu w swoim czasie;
3 dotrzymaj słowa, bądź godny jego zaufania,
a zawsze znajdziesz to, czego będziesz potrzebował.
4 Wielu uważa pożyczkę za rzecz znalezioną
i sprawia kłopot tym, którzy ich wspomogli.
5 Do czasu, zanim otrzyma, całuje go po rękach
i o bogactwach bliźniego mówi cichym głosem;
ale się ociąga, gdy przyjdzie pora zwrotu,
i odpowiada słowami niechętnymi,
a na czasy się skarży.
6 Jeśli zaś zdoła, zwróci zaledwie połowę,
i należy uważać to za rzecz znalezioną;
a jeśli nie będzie mógł [zwrócić], pozbawi wierzyciela pieniędzy,
który bez powodu zyska sobie wroga,
odpłaci mu przekleństwami i obelgami,
a zamiast czci odpłaci mu zelżywością.
7 Wielu się więc powstrzymuje nie ze złego usposobienia,
ale z obawy, by nie ponieść straty bez powodu.

Syr, 29, 8-13

Jałmużna

8 Poza tym bądź dla biednego łaskawy
i nie daj mu długo czekać na jałmużnę!
9 Zgodnie z przykazaniem zajmij się biedakiem
i stosownie do jego potrzeby nie odsyłaj go z pustymi rękami!
10 Strać raczej pieniądze dla brata i przyjaciela,
niżby miały zardzewieć, zmarnować się pod kamieniem.
11 Rozporządź swym bogactwem według przykazań Najwyższego,
a przyniesie ci to więcej korzyści niż złoto.
12 Zamknij jałmużnę w spichlerzach swoich,
a ona wybawi cię z każdego nieszczęścia.
13 Lepiej niż mocna tarcza i ciężka włócznia
będzie ona walczyć za ciebie z wrogiem.

Syr, 29, 14-20

Poręka

14 Człowiek dobry ręczyć będzie za bliźniego,
a bezwstydny go odtrąci.
15 Nie zapominaj dobrodziejstw poręczyciela,
dał bowiem siebie samego za ciebie.
16 Grzesznik za nic ma sobie dobrodziejstwa poręczyciela
i bez wdzięczności w sercu opuści swego wybawcę.
17 Poręka zgubiła wielu uczciwych
i wstrząsnęła nimi jak morska fala.
18 Ludzi możnych wypędziła z kraju,
tak że zabłądzili między obce narody.
19 Grzesznik uwikłany w porękę,
w pogoni za zyskiem wikła się w wyroki sądowe.
20 Pomagaj bliźniemu w miarę możności,
a uważaj na siebie, abyś nie upadł.

Syr, 29, 21-28

Gościnność

21 Pierwsze potrzeby życiowe: woda, chleb, odzienie
i dom osłaniający to, co wstydliwe.
22 Lepsze jest życie biednego pod osłoną belek
niż wspaniałe uczty u obcych.
23 Bądź zadowolony, czy masz mało, czy dużo,
a nie posłyszysz wymówek, że jesteś przybyszem.
24 Nędzne to życie chodzić od domu do domu,
a tam, gdzie mieszkasz jako przybysz, ust nie otworzysz.
25 Choć przyjmiesz kogoś do stołu i dasz pić, zamiast podzięki
posłyszysz przykre słowa:
26 «Chodź, przybyszu, przygotuj stół,
a jeśli coś masz w ręku, nakarm mnie!
27 Przybyszu, zrób miejsce godniejszemu,
brat w gościnę przybył do mnie, potrzebuję mieszkania».
28 Ciężkie są dla człowieka rozumnego
obelgi wierzyciela i wymawianie gościny.

Syr, 30, 1-13

Wychowanie

1 Kto miłuje swego syna, często używa na niego rózgi,
aby na końcu mógł się nim cieszyć.
2 Kto wychowuje swego syna, będzie miał z niego pociechę
i dumny będzie z niego między znajomymi.
3 Kto kształci swego syna, budzi zazdrość u wroga,
a wobec przyjaciół będzie się nim cieszył.
4 Skończył życie jego ojciec, ale jakby nie umarł,
gdyż podobnego sobie zostawił.
5 Za swego życia widzi [go] rozradowany,
a przy zgonie nie doznaje smutku.
6 Przeciwnikom zostawił mściciela,
a przyjaciołom – okazującego wdzięczność.
7 Ten rozpieszcza swego syna, kto opatruje jego rany,
któremu na każdy jego krzyk wzruszają się wnętrzności.
8 Koń nie ujeżdżony jest narowisty,
a syn zostawiony samemu sobie staje się zuchwały.
9 Pieść dziecko, a wprawi cię w osłupienie,
baw się z nim, a sprawi ci smutek.
10 Nie śmiej się razem z nim, abyś nie został wraz z nim zasmucony
i abyś na koniec nie zgrzytał zębami.
11 W młodości nie dawaj mu zbytniej swobody,
12 okładaj razami boki jego, gdy jest niedojrzały,
aby gdy zmężnieje, nie odmówił ci posłuchu.
13 Wychowuj swego syna i wdrażaj go do pracy,
abyś się nie zachwiał skutkiem jego haniebnego życia.

Syr, 30, 14-20

Zdrowie i bogactwo

14 Więcej wart biedny o zdrowiu i sile
niż bogacz w ciele udręczonym [chorobą].
15 Zdrowie i siła lepsze są niż wszystko złoto,
a mocne ciało niż niezmierny majątek.
16 Nie ma większego bogactwa nad zdrowie ciała,
a dobrobyt nie przewyższa radości serca.
17 Lepsza jest śmierć niż przykre życie
i lepszy wieczny odpoczynek niż długotrwała choroba.
18 Łakocie położone przed zamkniętymi ustami
są jak stosy żywności leżące na grobie.
19 Na cóż się przyda ofiara z owoców bożkowi?
Nie będzie przecież jadł ani czuł zapachu –
tak jest z tym, kogo Pan doświadcza.
20 Patrzy oczami i wzdycha,
jak wzdycha eunuch obejmujący dziewicę.

Syr, 30, 21-25

Radość

21 Nie wydawaj duszy na pastwę smutku
ani nie zadręczaj się mędrkowaniem.
22 Radość serca – to życie człowieka,
a wesołość męża przedłuża dni jego.
23 Przetłumacz sobie samemu, pociesz swoje serce
i oddal długotrwały smutek od siebie;
bo smutek zgubił wielu
i nie ma z niego żadnego pożytku.
24 Zazdrość i gniew skracają dni,
a zmartwienie sprowadza przedwczesną starość.
25 Serce pogodne szczęśliwe jest też przy posiłkach,
troszczy się o pokarm dla siebie.

Syr, 31, 1-11

Bogactwo

1 Bezsenność z powodu bogactwa wyczerpuje ciało,
a troska o nie oddala sen.
2 Troski nocnego czuwania nie pozwalają się zdrzemnąć,
bardziej niż ciężka choroba wybijają ze snu.
3 Bogacz się trudzi, aby gromadzić pieniądze,
a gdy przestanie, syci się rozkoszami.
4 Biedak się trudzi, nie mając środków do życia,
a gdy przestanie, popada w nędzę.
5 Ten, kto złoto miłuje, nie ustrzeże się winy,
a ten, kto goni za zyskami, pobłądzi przez nie.
6 Złoto wielu doprowadziło do upadku,
a ich klęska stała się dla nich jawna.
7 Zasiekami z drewna jest ono dla tych, co za nim szaleją,
a kto jest głupi, w nich uwięźnie.
8 Błogosławiony bogacz, w którym nie znaleziono winy,
który nie gonił za złotem.
9 Któż to jest? Wychwalać go będziemy,
uczynił bowiem rzeczy podziw wzbudzające wśród jego ludu.
10 Któż poddany takiej próbie pozostał doskonały?
Poczytane mu to będzie za chlubę.
Kto mógł zgrzeszyć, a nie zgrzeszył,
uczynić źle, a nie uczynił?
11 Dobra jego będą trwałe,
a zgromadzenie wyliczać będzie jego miłosierne czyny.

Syr, 31, 12-24

Uczty

12 Zająłeś miejsce przy stole suto zastawionym?
Nie rozwieraj nad nim gardła
i nie wołaj: «Jakże wiele na nim!»
13 Pamiętaj, że nieszczęściem jest złe oko.
Cóż między rzeczami stworzonymi gorszego nad takie oko,
które płacze z powodu [braku] każdej rzeczy?
14 Po to, co ktoś sobie upatrzył, nie wyciągaj ręki
i nie pchaj się wraz z nim do półmiska!
15 Osądzaj odczucia bliźniego według swoich własnych
i zważaj na to, czego sam nienawidzisz.
16 Jedz, co leży przed tobą, jak człowiek,
nie bądź żarłoczny, abyś nie wzbudzał odrazy.
17 Przez dobre wychowanie pierwszy zaprzestań [jedzenia],
nie bądź nienasycony, byś kogoś nie zraził.
18 Jeśli zajmiesz miejsce wśród wielu [zaproszonych],
nie wyciągaj ręki wcześniej od nich.
19 Jakże mało potrzeba człowiekowi dobrze wychowanemu,
na łóżku swym nie będzie ciężko oddychał.
20 Zdrowy jest sen przy umiarkowanie sytym żołądku,
wstaje [człowiek] wcześnie, jest panem samego siebie.
Udręka bezsenności, bóle żołądka
i kolki w brzuchu [występują] u łakomego człowieka.
21 A jeśli byłbyś zmuszony do jedzenia,
wstań, zrzuć to na stronie, a ulżysz sobie.
22 Słuchaj mnie, synu, i nie gardź mną,
a w końcu uznasz słowa moje za słuszne.
We wszystkich czynach swych bądź umiarkowany,
a żadna choroba nie zbliży się do ciebie.
23 Wargi wychwalać będą tego, kto hojny jest na ucztach,
i prawdziwe jest świadectwo o jego szlachetności.
24 Miasto będzie szemrać przeciw skąpemu na ucztach,
i świadectwo o jego przewrotności jest ścisłe.

Syr, 31, 25-31

Wino

25 Przy piciu wina nie bądź zbyt odważny,
albowiem ono zgubiło wielu.
26 Jak w kuźni próbuje się twardość stali, zanurzając ją w wodzie,
tak wino doświadcza w bójce serca zuchwalców.
27 Wino dla ludzi jest życiem,
jeżeli pić je będziesz z umiarem.
Co za życie ma ten, który jest pozbawiony wina?
I ono zostało stworzone dla radości ludzi.
28 Zadowolenie serca i radość duszy
daje wino pite we właściwym czasie i z umiarem.
29 Udręką dla duszy jest zaś wino pite w nadmiernej ilości
wśród podniecenia i zwady.
30 Pijaństwo powiększa szał głupiego na jego zgubę,
osłabia siły, a ran przysparza.
31 Na uczcie przy piciu nie rób wymówek bliźniemu
ani nie lekceważ go z powodu jego wesela;
nie mów mu słów obelżywych
ani nie drażnij go żądaniem zwrotu długu!

Syr, 32, 1-13

1 Jeśli posadzono cię na pierwszym miejscu, nie wbijaj się w pychę,
bądź pośród innych jak jeden z nich,
miej o nich staranie; dopiero wtedy usiądź!
2 Gdy wykonasz całe zadanie, zajmij swoje miejsce,
abyś się nimi radował
i byś otrzymał wieniec za sprawność.
3 Przemów, starcze, tobie to bowiem przystoi,
jednak z dokładnym wyczuciem, abyś nie przeszkadzał muzyce.
4 A kiedy jej słuchają, nie rozwódź się mową
ani nie okazuj swej mądrości w niestosownym czasie!
5 Czym pieczęć z rubinu w złotej oprawie,
tym koncert muzyków na uczcie przy winie.
6 Czym pieczęć szmaragdowa w złotym obramowaniu,
tym melodia muzyków przy słodkim winie.
7 Przemów, młodzieńcze, jeśli to konieczne,
skoro cię o to usilnie dwa razy proszono.
8 Mów zwięźle, w niewielu słowach [zamknij] wiele treści,
bądź jak ten, który coś wie, a zarazem umie milczeć.
9 Nie udawaj równego między dostojnikami,
a gdy inny mówi, wiele nie gadaj!
10 Przed gromem przelatuje błyskawica,
a skromnego człowieka poprzedza przychylność.
11 Gdy przyjdzie czas, powstań, nie bądź ostatni,
idź szybko do domu i nie postępuj lekkomyślnie!
12 Tam możesz się zabawić i czynić, co ci się podoba,
ale nie grzesz mową zuchwałą!
13 Za wszystko wysławiaj Tego, który cię stworzył
i który cię upaja swoimi dobrami.

Syr, 32, 14-24

Bojaźń Boża

14 Kto się boi Pana, przyjmie pouczenie,
a którzy od wczesnego rana Go szukają, znajdą [Jego] łaskę.
15 Ten, kto bada Prawo, życie swe nim wypełni,
ale obłudnik znajdzie w nim sposobność do upadku.
16 Ci, którzy się boją Pana, znajdą sprawiedliwość,
a ich słuszne działanie zabłyśnie jak światło.
17 Człowiek grzeszny unika nagany
i według swej woli znajdzie wymówkę.
18 Człowiek roztropny nie gardzi namysłem,
a obcy i pyszałek nie doznają obawy.
19 Nic nie czyń bez zastanowienia,
a po czynie nie żałuj.
20 Nie chodź drogą wyboistą,
abyś nogą nie zawadził o kamień.
21 Nie czuj się bezpieczny na drodze, nawet gdy nie ma przeszkód,
22 i miej się na baczności nawet wobec dzieci.
23 W każdym działaniu polegaj na swej duszy,
bo to jest właśnie zachowaniem przykazań.
24 Albowiem kto wierzy Prawu, zważa na przykazania,
a kto zaufał Panu, nie poniesie szkody.

Syr, 33, 1-6

1 Nie spadnie zło na bojącego się Pana,
ale nawet w doświadczeniu będzie wybawiony.
2 Mąż mądry nie będzie nienawidził Prawa,
ale kto obłudnie do niego się odnosi, jest jak łódź w czasie burzy.
3 Człowiek rozumny zawierzy Prawu,
ono będzie dla niego niezawodne jak wyrocznia urim i tummim.
4 Przygotuj mowę, a słuchać cię będą,
zbierz swą wiedzę i odpowiadaj!
5 Wnętrze głupiego jest jak koło u wozu
i jak obracająca się oś – jego myślenie.
6 Przyjaciel szyderca jest jak ogier,
co rży pod każdym jeźdźcem.

Syr, 33, 7-15

Nierówność położenia

7 Dlaczego jeden dzień góruje nad drugim,
chociaż światło wszystkich dni roku pochodzi od słońca?
8 W myśli swej Pan je pooddzielał
i On wyróżnił czasy i święta.
9 Jedne z nich wywyższył i uświęcił,
a inne zaliczył do dni zwyczajnych.
10 Wszyscy ludzie są z mułu,
i z ziemi Adam został stworzony.
11 Pan rozdzielił ich w pełni swej wiedzy
i różne wyznaczył im drogi.
12 Jednych pobłogosławił i wywyższył,
uświęcił i do siebie zbliżył,
innych przeklął, poniżył
i wygnał ich z miejsca pobytu.
13 Jak glina w ręku garncarza –
wszystkie Jego drogi są według Jego upodobania –
tak ludzie są w ręku Tego, który ich stworzył,
a odda im według swego osądu.
14 Jak obok zła – dobro,
a obok śmierci – życie,
tak obok bogobojnego – grzesznik.
15 Patrz na wszystkie dzieła Najwyższego:
[występują] parami – jedno naprzeciw drugiego.

Syr, 33, 16-19

Refleksja autora nad swoim dziełem

16 I ja, ostatni, wykazałem czujność,
jak ten, kto podnosi resztki po zbierających winne grona.
17 Z błogosławieństwem Pana dotarłem,
i jak ten, co zbiera winogrona, napełniłem tłocznię.
18 Zważcie, że nie dla siebie samego się trudziłem,
ale dla tych wszystkich, którzy szukają wykształcenia.
19 Słuchajcie mnie, dostojnicy ludu,
i nadstawcie uszu, przewodniczący zgromadzeniu!

Syr, 33, 20-24

Bądź niezależny

20 Ani synowi, ani żonie, ani bratu, ani przyjacielowi
nie dawaj władzy nad sobą za życia,
nie oddawaj też swoich dostatków komu innemu,
abyś pożałowawszy tego, nie musiał o nie prosić.
21 Póki żyjesz i tchnienie jest w tobie,
nikomu nie dawaj władzy nad sobą.
22 Lepszą jest bowiem rzeczą, żeby dzieci ciebie prosiły,
niż żebyś ty wyglądał czegoś z rąk swych synów.
23 We wszystkich sprawach bądź tym, który góruje,
abyś nie przyniósł ujmy swej sławie!
24 W ostatnim dniu twego życia
i w godzinie śmierci rozdaj [swoje] dziedzictwo!

Syr, 33, 25-33

Niewolnicy – słudzy

25 Dla osła – pasza, kij i ciężary;
chleb, ćwiczenie i praca – dla niewolnika.
26 Spraw, by sługa pracował, a znajdziesz odpoczynek,
zostaw mu ręce swobodne, a szukać będzie wolności.
27 Jarzmo i rzemień zginają kark,
a słudze krnąbrnemu wałek i dochodzenie.
28 Wyślij go do pracy, by nie był bez zajęcia,
lenistwo bowiem uczy wiele złego.
29 Daj go do pracy dla niego stosownej,
a jeśliby cię nie słuchał, zakuj go w cięższe kajdany,
30 ale nie przebieraj miary względem żadnego człowieka
i nie czyń nic bez słuszności.
31 Jeśli masz niewolnika, niech ci będzie jakby drugim tobą,
bo za krew go nabyłeś.
32 Jeśli masz niewolnika, postępuj z nim jak z bratem,
bo potrzebować go będziesz jak siebie samego.
33 Jeśli go skrzywdzisz, a on ucieknie,
na jakiej drodze szukać go będziesz?

Syr, 34, 1-8

Sny

1 Mąż nierozsądny miewa czcze i zwodnicze nadzieje,
a marzenia senne uskrzydlają bezrozumnych.
2 Podobny do chwytającego cień i goniącego wiatr
jest ten, kto się opiera na marzeniach sennych.
3 Jedno odbiciem drugiego – to widzenia senne,
naprzeciw oblicza – odbicie oblicza.
4 Co można oczyścić rzeczą nieczystą?
Z kłamstwa jakaż wyjdzie prawda?
5 Wróżbiarstwo, przepowiednie z lotu ptaków i marzenia senne są bez wartości,
jak urojenia serca rodzącej kobiety.
6 Jeśli Najwyższy nie zsyła ich jako nawiedzenia,
nie bierz ich do serca!
7 Marzenia senne w błąd wprowadziły bardzo wielu,
którzy ufając im, upadli.
8 Bez kłamstwa zostanie wypełnione Prawo,
a mądrość w ustach prawdomównych jest doskonałością.

Syr, 34, 9-17

Podróże

9 Mąż, który podróżował, zna wiele rzeczy
i mądrze przemawiać będzie, kto ma wielkie doświadczenie.
10 Kto nie ma doświadczenia, wie mało,
a ten, kto podróżował, wzbogacił swoją sprawność.
11 Wiele widziałem w moich podróżach
i więcej rozumiem, niż wypowiedzieć potrafię.
12 Często byłem w niebezpieczeństwie śmierci
i dzięki tym [doświadczeniom] zostałem ocalony.
13 Duch bojących się Pana żyć będzie,
albowiem ich nadzieja jest w Tym, który ich zbawia.
14 Kto się boi Pana, niczego lękać się nie będzie
ani obawiać, albowiem On sam jest jego nadzieją.
15 Szczęśliwa dusza tego, który się boi Pana.
Kogóż się on trzyma i któż jest jego podporą?
16 Oczy Pana są nad tymi, którzy Go miłują –
tarcza potężna i silne oparcie,
ochrona przed gorącym wichrem i osłona przed żarem południa,
zabezpieczenie przed potknięciem się i pomoc w upadku.
17 Podnosi On duszę i oświeca oczy,
daje zdrowie, życie i błogosławieństwo.

Syr, 34, 18-26

Prawda życia

18 Kto przynosi na ofiarę rzecz niesprawiedliwie nabytą, ofiaruje szyderstwo,
dary bowiem grzeszników nie są miłe [Panu].
19 Nie ma upodobania Najwyższy w ofiarach ludzi bezbożnych,
a grzechy przebacza nie przez wzgląd na mnogość ofiar.
20 Jakby na ofiarę zabijał syna w obecności jego ojca,
tak czyni ten, co składa w ofierze [rzecz wziętą] z dobytku biednych.
21 Chleb biedaków – oto życie ubogich,
a kto go zabiera, jest mężem krwawym.
22 Zabija bliźniego, kto mu zabiera środki do życia,
i krew przelewa, kto pozbawia zapłaty robotnika.
23 Jeśli jeden buduje, a drugi rozwala,
co zyskali poza trudem?
24 Jeśli jeden się modli, a drugi przeklina,
czyjego wołania Władca wysłucha?
25 Ten, kto się umył po dotknięciu trupa i znów się go dotknął,
jakiż pożytek odniósł ze swego obmycia?
26 Taki jest człowiek, który pości za swoje grzechy,
a wraca i czyni znów to samo.
Któż wysłucha jego modlitwy
i jakiż pożytek z jego uniżenia?

Syr, 35, 1-10

Prawo i ofiary

1 Kto zachowuje Prawo, mnoży ofiary,
a kto zważa na przykazania, składa ofiary biesiadne.
2 Kto świadczy dobrodziejstwa, jakby przynosił ofiary z najprzedniejszej mąki,
a kto daje jałmużnę, jakby składał ofiarę uwielbienia.
3 Odejście od zła jest miłe Panu,
a odejście od niesprawiedliwości jest jak ofiara przebłagalna.
4 Nie pokazuj się przed Panem z próżnymi rękami,
wszystko to bowiem [czyni się] według przykazania.
5 Dar ofiarny sprawiedliwego namaszcza ołtarz tłustością,
a przyjemny jego zapach unosi się przed Najwyższego.
6 Ofiara męża sprawiedliwego jest miła,
a pamiątka z niej nie pójdzie w zapomnienie.
7 Chwal Pana hojnym darem
i nie umniejszaj pierwocin rąk twoich!
8 Przy każdym darze twarz rozpogódź
i z weselem poświęć dziesięcinę!
9 Dawaj Najwyższemu tak, jak On ci daje,
hojnie, na miarę swych możliwości,
10 ponieważ Pan jest tym, który odpłaca,
i siedem razy więcej odda tobie.

Syr, 35, 11-24

Sprawiedliwość Boża

11 Nie staraj się przekupić Go darem, bo nie będzie przyjęty,
ani nie pokładaj nadziei w ofierze niesprawiedliwej,
12 ponieważ Pan jest sędzią,
który nie ma względu na osoby.
13 Nie będzie miał On względu na osobę przeciw biednemu,
owszem, wysłucha prośby pokrzywdzonego.
14 Nie zlekceważy błagania sieroty
ani wdowy, kiedy się skarży.
15 Czyż łzy wdowy nie spływają po policzkach,
a jej lament nie świadczy przeciw temu, kto je wyciska?
16 Kto służy [Bogu], z upodobaniem zostanie przyjęty,
a błaganie jego dosięgnie obłoków.
17 Modlitwa pokornego przeniknie obłoki
i nie dozna pociechy, zanim nie osiągnie celu.
18 Nie odstąpi, aż wejrzy Najwyższy
i ujmie się za sprawiedliwymi, i wyda słuszny wyrok.
19 Pan nie będzie zwlekał
i nie będzie dłużej pobłażliwy w ich sprawie,
20 aż złamie biodra tych, co są bez litości,
i wywrze pomstę na poganach,
21 wytraci tłum zuchwałych
i skruszy berła niesprawiedliwych;
22 odda człowiekowi według jego czynów,
dzieła zaś ludzi osądzi według ich zamiarów;
23 sprawiedliwy wyrok wyda swojemu ludowi
i uraduje go swym miłosierdziem.
24 Piękne jest miłosierdzie przychodzące w czasie utrapienia,
jak chmury deszczowe w czasie posuchy.

Syr, 36, 1-17

Modlitwa o wybawienie Izraela

1 Zmiłuj się nad nami, Władco, Boże wszechrzeczy, i spojrzyj,
ześlij bojaźń przed Tobą na wszystkie narody,
2 wyciągnij rękę przeciw obcym narodom,
niech zobaczą Twoją potęgę.
3 Tak jak przez nas wobec nich okazałeś się święty,
tak przez nich wobec nas okaż się wielki!
4 Niech Cię uznają, jak my uznaliśmy,
że nie ma Boga prócz Ciebie, o Panie!
5 Odnów znaki i powtórz cuda,
wsław rękę i prawe ramię!
6 Wzbudź gniew i wylej oburzenie,
zniszcz przeciwnika i zetrzyj na proch wroga!
7 Przyśpiesz chwilę sposobną i pomnij na przysięgę,
aby wysławiano Twoje wielkie dzieła.
8 Ognisty gniew niech strawi tego, kto chce się uratować,
a ci, którzy krzywdzą Twój lud, niech znajdą zagładę!
9 Zetrzyj głowy wrogich władców,
którzy mówią: «Prócz nas nie ma nikogo!»
10 Zgromadź wszystkie szczepy Jakuba
i weź je w posiadanie, jak było od początku.
11 Panie, zmiłuj się nad narodem, który jest nazwany Twoim imieniem,
nad Izraelem, którego przyrównałeś do pierworodnego.
12 Zlituj się nad Twoim świętym miastem,
nad Jeruzalem, miejscem Twego odpoczynku!
13 Napełnij Syjon wysławianiem Twej mocy
i lud Twój chwałą swoją!
14 Daj świadectwo tym, którzy od początku są Twoimi stworzeniami,
i wypełnij proroctwa dane w Twym imieniu!
15 Daj zapłatę tym, którzy oczekują Ciebie,
i prorocy Twoi niech będą uznani za prawdomównych!
16 Wysłuchaj, Panie, prośby tych, co Cię błagają,
zgodnie z błogosławieństwem Aaronowym dla Twego ludu.
17 Niech wszyscy na ziemi poznają,
że jesteś Panem i Bogiem wieków.

Syr, 36, 18-37

Naucz się roztropnie rozróżniać

18 Wnętrzności chłoną każdy pokarm,
ale jeden pokarm jest lepszy od drugiego.
19 Jak podniebienie rozpoznaje pokarm z dziczyzny,
tak serce mądre – mowy kłamliwe.
20 Serce przewrotne powoduje smutek,
ale człowiek z wielkim doświadczeniem potrafi mu odpłacić.
21 Kobieta przyjmie każdego męża,
lecz jedna dziewczyna jest lepsza od drugiej.
22 Piękność kobiety rozwesela oblicze
i przewyższa wszystkie pożądania człowieka;
23 a jeśli w słowach jej będzie współczucie i słodycz,
mąż jej nie jest [już] jak zwykli ludzie.
24 Kto zdobędzie żonę, ma początek pomyślności,
pomoc podobną do siebie i mocną ostoję.
25 Gdzie nie ma ogrodzenia, rozdrapią posiadłość,
a gdzie brakuje żony, tam mąż wzdycha zbłąkany.
26 Któż zaufa obrotnemu zbójcy,
biegającemu od miasta do miasta?
27 Tak samo – człowiekowi, który nie ma gniazda
i zatrzymuje się tam, gdzie go mrok zastanie.

Syr, 37, 1-6

Przyjaciel

1 Każdy przyjaciel mówi: «I ja zostałem twoim przyjacielem»,
ale bywa przyjaciel tylko z imienia.
2 Czyż nie jest to smutek bliski śmierci,
gdy towarzysz i przyjaciel obrócą się w stronę wrogości?
3 O przewrotna skłonności! Skąd się przyplątałaś,
by okryć ziemię podstępem?
4 W pomyślności towarzysz cieszy się wraz z przyjacielem,
a w czasie utrapienia staje przeciw niemu.
5 Towarzysz z przyjacielem trudzi się, by zdobyć pożywienie,
a w razie wojny chwyci za tarczę.
6 Nie zapomnij w duszy swej o przyjacielu
i niech on nie wypada ci z pamięci pośród bogactw.

Syr, 37, 7-15

Doradca

7 Każdy doradca wysoko ceni swą radę,
a przecież bywa i taki, który doradza na swoją korzyść.
8 Strzeż się doradcy
i najpierw poznaj, jakie są jego potrzeby,
– albowiem taki na swoją korzyść doradza –
by czasem nie zyskał on czegoś na tobie, jakby losem,
9 i aby, mówiąc ci: «Dobra jest twoja droga»,
nie stanął z przeciwka, by patrzeć na to, co przyjdzie na ciebie.
10 Nie zasięgaj rady tego, kto patrzy na ciebie krzywym okiem,
a przed tymi, co ci zazdroszczą, ukryj [swe] zamiary!
11 [Nie zasięgaj rady] u kobiety w sprawie jej rywalki,
u tchórza w sprawie wojny,
u kupca w sprawie handlu,
u nabywcy w sprawie sprzedaży,
u zawistnego w sprawie wdzięczności,
u niemiłosiernego w sprawie dobroczynności,
u leniwego w sprawie jakiejkolwiek pracy,
u okresowego najemnika w sprawie zakończenia zajęcia,
u opieszałego niewolnika w sprawie wielkiej pracy –
gdy chodzi o jakąkolwiek radę, nie polegaj na nich!
12 Natomiast z człowiekiem pobożnym podtrzymuj znajomość,
a także z tym, o którym wiesz, że strzeże przykazań,
którego dusza podobna do twej duszy
i który, jeślibyś upadł, będzie współczuł tobie.
13 Następnie radź się swego serca,
gdyż nie masz nad nie nic godniejszego wiary.
14 Dusza bowiem człowieka zwykła niekiedy [lepiej] ostrzegać
niż siedmiu wartowników, co wypatrują, siedząc wysoko.
15 A ponad to wszystko proś Najwyższego,
aby twą drogę kierował w stronę prawdy.

Syr, 37, 16-26

Prawdziwa i fałszywa mądrość

16 Początkiem każdego dzieła – słowo,
a przed każdym działaniem – myśl.
17 Jako znak zmiany serca
ukazują się cztery części:
18 dobro i zło, życie i śmierć,
a nad tym wszystkim język ma pełną władzę.
19 Bywa człowiek sprawny – wychowawca wielu,
a dla siebie samego jest nieużyteczny;
20 bywa rzekomy mędrzec z powodu swych słów znienawidzony:
takiemu zabraknie pożywienia,
21 nie otrzymał on bowiem łaski u Pana,
gdyż nie ma on żadnej mądrości.
22 Bywa mędrzec, który jest mądry dla siebie samego,
a owoce jego wiedzy są w jego ustach niezawodne.
23 Bywa mędrzec, który naród swój wychowuje,
a owoce jego wiedzy są niezawodne.
24 Kto jest mądry dla siebie, przepełniony będzie błogosławieństwem,
a wszyscy, którzy go zobaczą, nazwą go szczęśliwym.
25 Dni życia człowieka są policzone,
lecz nieprzeliczone są dni Izraela.
26 Mądry zyska zaufanie u swego narodu,
a imię jego żyć będzie na wieki.

Syr, 37, 27-31

Zdrowie i umiarkowanie

27 Dziecko, w życiu badaj siebie samego,
patrz, co jest złem dla ciebie, i tego sobie odmów!
28 Nie wszystko służy wszystkim
i nie każdy we wszystkim ma upodobanie.
29 Na żadnej uczcie się nie przejadaj
i nie rzucaj się na potrawy!
30 Z przejedzenia powstaje choroba,
a nieumiarkowanie powoduje rozstrój żołądka.
31 Z przejedzenia wielu umarło,
ale zachowujący umiar przedłuży życie.

Syr, 38, 1-15

Lekarz i leki

1 Oddaj lekarzowi cześć należną jego posłudze,
albowiem i jego stworzył Pan.
2 Od Najwyższego pochodzi uzdrowienie,
i od Króla dar się otrzymuje.
3 Wiedza lekarza podniesie mu głowę,
nawet w obecności możnych będą go podziwiać.
4 Pan stworzył leki [pochodzące] z ziemi,
a człowiek mądry nie będzie nimi gardził.
5 Czyż to nie przez drewno woda stała się słodka,
aby moc Jego poznano?
6 On dał ludziom wiedzę,
aby doznawać sławy dzięki swym przedziwnym dziełom.
7 Dzięki nim uleczył, a ból ich usunął.
Z nich aptekarz sporządza leki,
8 aby nie było końca Jego dziełom;
i pokój od Niego trwa na całej ziemi.
9 Synu, w chorobie nie odwracaj się od Pana,
ale módl się do Niego, a On cię uleczy.
10 Odrzuć przewrotność – wyprostuj ręce
i oczyść serce z wszelkiego grzechu!
11 Złóż ofiarę wonną i pamiątkę z najprzedniejszej mąki,
i hojną obiatę, na jaką cię tylko stać.
12 Potem daj miejsce lekarzowi, bo jego też stworzył Pan,
nie odsuwaj się od niego, albowiem jest on ci potrzebny.
13 Bywa taki czas, kiedy w ich rękach jest wyjście z choroby;
14 oni sami będą błagać Pana,
aby dał im moc przyniesienia ulgi
i uzdrowienia, dla ocalenia życia.
15 Kto grzeszy przeciw swemu Stwórcy,
niech wpadnie w ręce lekarza!

Syr, 38, 16-23

Żałoba po zmarłym

16 Dziecko, wylewaj łzy nad zmarłym
i jako bardzo cierpiący zacznij lament,
odpowiednio do oceny jego osoby, pochowaj ciało
i nie lekceważ jego pogrzebu.
17 Płacz gorzko i z przejęciem uderzaj się w piersi,
zarządź żałobę odpowiednio do jego godności,
dzień jeden lub dwa, dla uniknięcia potwarzy,
potem już daj się pocieszyć w smutku!
18 Ze smutku bowiem śmierć przychodzi.
Smutek serca łamie siłę.
19 Wraz z nieszczęściem trwa także smutek,
a życie biedaka zależy od jego serca.
20 Nie oddawaj smutkowi swego serca,
odsuń go, pomnąc na swój koniec.
21 Nie zapominaj, że nie ma powrotu,
tamtemu nie pomożesz, a sobie zaszkodzisz.
22 «Pamiętaj o moim losie, który będzie też twoim:
mnie wczoraj, tobie dzisiaj».
23 Gdy spoczął zmarły, zaprzestań go wspominać,
pociesz się po nim, skoro już uszedł duch jego.

Syr, 38, 24-34

Mądrość uczonych w Piśmie

24 Uczony w Piśmie zdobywa mądrość w czasie wolnym od zajęć,
a kto ujmuje sobie działania, ten stanie się mądry.
25 Jak może stać się mądrym ten, kto trzyma się pługa,
kto się chlubi ościeniem niby włócznią,
kto woły pogania i zajęty jest ich trudami,
a rozmawia tylko o cielętach?
26 Sercem przykładać się będzie do tego, by wyorywać bruzdy,
a w bezsenne noce myśli o paszy dla jałówek.
27 Tak [postępuje] każdy rzemieślnik i artysta,
który noce i dnie na pracy przepędza,
i ci, co rzeźbią wizerunki na pieczęciach,
i taki, którego wytrwałość urozmaica kształty rzeźb,
serce swe wkłada w to, by obraz uczynić żywym,
a nie śpi, by wykończyć dzieło.
28 Tak kowal siedzący blisko kowadła
zastanawia się nad wyrobami z żelaza,
wyziewy ognia niszczą jego ciało,
a on walczy z żarem pieca –
huk młota przytępia jego słuch,
a oczy jego są zwrócone tylko na wzorzec przedmiotu;
całym sercem się przykłada do wykończenia robót,
a nie śpi, by dzieło do końca przyozdobić.
29 Tak garncarz siedzący przy swej pracy
i obracający nogami koło,
który stale jest pochłonięty troską o swoje dzieło,
a cały jego trud – to [pogoń] za ilością.
30 Rękami kształtuje glinę,
a nogami pokonuje jej opór,
przykłada się sercem, aby wykończyć polewę,
i nie śpi, by piec wyczyścić.
31 Ci wszyscy zaufali swym rękom,
każdy z nich jest mądry w swoim zawodzie;
32 bez nich miasto nie będzie zbudowane,
nie zamieszka się tam ani nie będzie się chodzić.
33 Tych jednak do rady ludu nie będzie się szukać
ani na zgromadzeniu nie przesunie się na wyższe miejsce.
Ani nie zasiądą oni na krześle sędziowskim,
ani nie będą znać się na przepisach sądowych.
34 Nie zabłysną ani nauką, ani sądem,
ani się nie znajdą przy [wyjaśnianiu] przypowieści,
ale podtrzymują oni odwieczne stworzenie,
a ich modlitwa dotyczy wykonywania ich zawodu.

Syr, 39, 1-11

1 Inaczej jest z tym, który duszę wkłada
w rozważania nad Prawem Najwyższego.
Badać on będzie mądrość wszystkich starożytnych,
a czas wolny poświęci proroctwom.
2 Zachowa opowiadania ludzi znakomitych
i wnikać będzie w tajniki przypowieści;
3 wyszukiwać będzie ukryte znaczenie przysłów
i zajmować się zagadkami przypowieści.
4 Dostojnikom będzie oddawał usługi
i pokaże się przed władcami.
Przejdzie do ziemi obcych narodów;
doświadczy dobra i zła między ludźmi.
5 Przyłoży serce, by od samego ranka zwrócić się
do Pana, który go stworzył,
i przed Najwyższego zaniesie swą prośbę.
Otworzy usta do modlitwy
i błagać będzie [o przebaczenie] swoich grzechów.
6 Jeżeli Pan Wielki zechce,
napełni go duchem zrozumienia,
on zaś słowa mądrości swej niby deszcz wyleje
i w modlitwie wychwalać będzie Pana.
7 Pokieruje On jego zamiarem i wiedzą.
Nad ukrytymi Jego tajemnicami będzie się zastanawiał.
8 Wyłoży swą naukę o umiejętności postępowania
i prawem przymierza Pańskiego chlubić się będzie.
9 Wielu chwalić będzie jego rozum
i na wieki nie zniknie:
nie zatrze się pamięć o nim,
a imię jego żyć będzie z pokolenia na pokolenie.
10 Mądrość jego głosić będą narody,
a zgromadzenie wychwalać go będzie.
11 Za życia zostawi imię [większe] niż tysiąc [innych],
a gdy spocznie, ono mu wystarczy.

Syr, 39, 12-35

Wezwanie do chwalenia Pana

12 Jeszcze po zastanowieniu będę snuł myśli,
albowiem jestem [ich] pełen jak księżyc w połowie miesiąca.
13 Posłuchajcie mnie, pobożni synowie, rozwijajcie się
jak róża rosnąca nad strumieniem wody!
14 Wydajcie woń przyjemną jak kadzidło,
rozkwitnijcie jak lilia,
rozsiejcie zapach i zaśpiewajcie pieśń,
sławcie Pana za wszystkie Jego dzieła!
15 Uznajcie wielkość Jego imienia
i głoście Jego chwałę
przy śpiewie i dźwięku harf!
A tak powiecie, wychwalając:
16 Wszystkie dzieła Pana są bardzo piękne,
a każde Jego zrządzenie następuje w swoim czasie.
Nie można mówić: «Cóż to? Dlaczego tamto?»
Wszystko bowiem zostanie zbadane w swoim czasie.
17 Na Jego słowo woda jak wał stanęła,
a na odezwanie się ust Jego zbiorniki wód [powstały].
18 Na Jego rozkaz [staje się] wszystko, co Mu się podoba,
i nikt nie może przeszkodzić Jego zbawczemu działaniu.
19 Czyny wszystkich ludzi są przed Nim
i niczego nie można ukryć przed Jego oczami.
20 On wzrokiem sięga od wieku do wieku
i nic nie jest dla Niego dziwne.
21 Nie można mówić: «Cóż to? Dlaczego tamto?»
Wszystko bowiem zostało stworzone we właściwym celu.
22 Błogosławieństwo Jego jak rzeka pokryło suchą ziemię
i napoiło ją jak potop.
23 Gniew zaś Jego przypadnie w udziale narodom
i obraca miejsca nawodnione w słoną pustynię.
24 Jak dla sprawiedliwych drogi Jego są proste,
tak dla bezbożnych – sposobnością do upadku.
25 Jak od początku dobro zostało stworzone dla dobrych,
tak zło – dla grzeszników.
26 Rzeczy pierwszej potrzeby dla życia człowieka to:
woda, ogień, żelazo i sól,
mąka pszenna, mleko i miód,
krew winogron, oliwa i odzienie:
27 wszystko to służy bogobojnym ku dobremu,
grzesznikom zaś obróci się na nieszczęście.
28 Są wichry, które stworzone zostały na pomstę,
a On gniewem swym wzmocnił ich smagania;
na koniec pokażą swą siłę
i uśmierzą gniew Tego, który je stworzył.
29 Ogień, grad, głód i śmierć –
wszystko to na pomstę zostało stworzone.
30 Kły dzikich zwierząt, skorpiony i żmije,
miecz mściwy – ku zagładzie bezbożnych –
31 radują się Jego rozkazem,
gotowe są na ziemi służyć w razie potrzeby,
a gdy przyjdzie ich czas, nie przekroczą polecenia.
32 Dlatego od początku byłem o tym przekonany,
przemyślałem to i na piśmie zostawiłem:
33 wszystkie dzieła Pana są dobre,
w swoim czasie dostarcza On wszystkiego, czego potrzeba.
34 Nie można mówić: «To od tamtego gorsze»,
albowiem wszystko uznane będzie za dobre w swoim czasie.
35 A teraz ustami i całym sercem śpiewajcie hymn
i błogosławcie imię Pańskie!

Syr, 40, 1-17

Wielka troska człowieka

1 Wielka udręka stała się udziałem każdego człowieka
i ciężkie jarzmo [spoczęło] na synach Adama,
od dnia wyjścia z łona matki,
aż do dnia powrotu do matki wszystkich.
2 Rozmyślania ich i lęk serca
[wywołuje] przewidywanie tego, co ich czeka – dzień śmierci.
3 [Poczynając] od tego, który siedzi na wspaniałym tronie,
aż do upokorzonego na ziemi i w popiele,
4 od tego, który nosi fioletową purpurę i wieniec,
do tego, który się okrywa zgrzebnym płótnem:
[wciąż] gniew, zazdrość, przerażenie i niepokój,
lęk przed śmiercią, nienawiść i kłótnia.
5 Nawet w czasie odpoczynku w łóżku
sen nocny mąci jego myślenie;
6 zaznaje [on] mało spoczynku, prawie nic,
a już w snach [ma takie wrażenie], jakby w dzień stał na czatach,
jest przerażony przywidzeniami swego serca,
jakby uciekał przed bitwą –
7 budzi się w chwili swego ocalenia
i dziwi się, że strach ten był daremny.
8 Dla każdego stworzenia, od człowieka do zwierzęcia,
a dla grzeszników siedem razy więcej:
9 śmierć, krew, kłótnia i miecz,
klęski, głód, ucisk i cięgi.
10 Przeciw bezbożnym to wszystko zostało stworzone
i przez nich nastał potop.
11 Wszystko, co jest z ziemi, do ziemi powraca,
a co z wody, znów wraca do morza.
12 Każde przekupstwo i niesprawiedliwość przepadną,
a wierność się ostoi na wieki.
13 Bogactwa niesprawiedliwych wyschną jak potok
i przeminą jak potężny grom wśród ulewy.
14 Jak [sprawiedliwy] raduje się, gdy otwiera ręce,
tak przestępcy ulegną zagładzie do końca.
15 Potomkowie bezbożnych nie wypuszczą gałęzi,
bo ich nieczyste korzenie są na urwistej skale,
16 jak trzcina rosnąca nad każdą wodą i brzegiem rzeki,
przed każdą inną trawą będą zerwani.
17 Łaskawość jest jak raj wśród błogosławieństw,
a jałmużna trwa na wieki.

Syr, 40, 18-27

Najwyższym dobrem bojaźń Pańska

18 Życie samowystarczalnego i pracownika jest słodkie,
ale wyżej od obydwóch [stoi] ten, co skarb znajduje.
19 Dzieci i zbudowanie miasta uwieczniają imię,
ale wyżej od tych obu rzeczy ceni się kobietę bez zarzutu.
20 Wino i muzyka rozweselają serce,
ale bardziej od obu tych rzeczy – umiłowanie mądrości.
21 Flet i cytra umilają śpiewy,
a bardziej niż jedno i drugie – mowa przyjemna.
22 Wdzięku i piękna pragnie oko,
ale bardziej od obydwóch – zieleni zasiewów.
23 Przyjaciel i towarzysz spotykają się w chwili stosownej,
a częściej niż oni obaj – żona z mężem.
24 Bracia i pomocnicy – w chwili ucisku,
a bardziej niż jedni i drudzy wybawia jałmużna.
25 Złoto i srebro umacniają kroki,
a bardziej niż jedno i drugie cenna jest rada.
26 Bogactwo i siła podnoszą na duchu,
a bardziej niż jedno i drugie – bojaźń Pańska.
Przy bojaźni Pańskiej nie ma niedostatku,
a [żyjąc] w niej, nie trzeba szukać pomocy.
27 Bojaźń Pańska jest jak raj błogosławieństwa,
a lepiej go osłania niż wszelka sława.

Syr, 40, 28-30

Żebractwo

28 Dziecko, nie prowadź życia żebraczego,
lepiej umrzeć, niż żebrać.
29 Gdy człowiek musi patrzeć na stół drugiego,
jego istnienia nie uważa się za życie,
zbrudzi duszę swoją potrawami obcych,
człowiek więc rozumny i dobrze wychowany tego się ustrzeże.
30 Żebractwo będzie słodkie w ustach człowieka bezwstydnego,
ale wnętrze jego zapłonie ogniem.

Syr, 41, 1-4

Śmierć

1 O śmierci, jakże przykra jest pamięć o tobie
dla człowieka żyjącego spokojnie wśród swego dobytku;
dla męża, który jest beztroski i we wszystkim odnosi sukcesy,
a który może jeszcze smakować przyjemności.
2 O śmierci, dobry jest twój wyrok
dla człowieka biednego i opadającego z sił,
dla starca zgrzybiałego, nękanego troskami o wszystko,
dla zbuntowanego i tego, co stracił cierpliwość.
3 Nie bój się wyroku śmierci,
pamiętaj o tych, co przed tobą byli i będą po tobie.
4 Taki jest wyrok wydany przez Pana na wszelkie ciało:
i po co się sprzeciwiasz upodobaniu Najwyższego?
Dziesięć, sto czy tysiąc lat żyć będziesz,
w Otchłani nie ma nagany za życie.

Syr, 41, 5-13

Los grzeszników

5 Potomstwo grzeszników jest potomstwem obmierzłym,
i to, co żyje razem po domach ludzi bezbożnych.
6 Ginie dziedzictwo dzieci grzeszników,
a hańba stale idzie razem z ich nasieniem.
7 Dzieci czynić będą zarzuty bezbożnemu ojcu,
że przez niego są w pogardzie.
8 Biada wam, mężowie bezbożni,
którzy porzuciliście Prawo Boga Najwyższego.
9 Jeżeli zostaliście zrodzeni, narodziliście się na przekleństwo,
a jeżeli pomrzecie, przekleństwo jest waszym działem.
10 Jak wszystko, co jest z ziemi, odejdzie do ziemi,
tak występni – z przekleństwa do zguby.
11 Żałoba u ludzi dotyczy ich ciała,
imię zaś grzeszników, jako niedobre, zostanie wymazane.
12 Zatroszcz się o imię, albowiem ono ci zostanie
bardziej niż tysiąc wielkich skarbów złota.
13 Dobre życie – to [pewna] liczba dni,
a dobre imię pozostanie na wieki.

Syr, 41, 14-27

Wstyd

14 Dzieci, zachowujcie w pokoju karność.
Mądrość zakryta i skarb niewidzialny –
jakiż pożytek z obojga?
15 Lepszy jest człowiek ukrywający swoją głupotę
niż człowiek ukrywający swą mądrość.
16 Dlatego wstydźcie się tego, co wymienię,
bo nie jest dobrze każdy wstyd zachowywać
i nie wszystko przez wszystkich będzie wiernie ocenione.
17 Wstydźcie się przed ojcem i matką – nierządu,
przed władcą i dostojnikiem – kłamstwa,
18 przed sędzią i zwierzchnikiem – przestępstwa,
przed zgromadzeniem i ludem – bezprawia,
19 przed towarzyszem i przyjacielem – wiarołomstwa,
przed miejscem, gdzie mieszkasz – kradzieży;
20 zapomnienia prawdy Boga i przymierza,
opierania się łokciem na chlebie,
21 obelżywego postępowania, gdy coś bierzesz czy dajesz,
milczenia wobec tych, którzy cię pozdrawiają,
22 patrzenia na nierządnicę,
odwracania twarzy od krewnego,
23 przywłaszczenia [cudzego] działu i daru
i przyglądania się kobiecie zamężnej,
24 poufałości z jego służącą
– i nie zbliżaj się do jej łoża! –
25 słów obelżywych na przyjaciół,
a gdy [coś] dasz, nie ubliżaj!
26 powtarzania mowy usłyszanej
i wyjawiania tajemnic,
27 a będziesz prawdziwie wstydliwy
i znajdziesz łaskę u każdego człowieka.

Syr, 42, 1-8

1 Nie wstydź się następujących rzeczy
i nie grzesz przez wzgląd na osobę:
2 Prawa Najwyższego i przymierza,
i wyroku, który usprawiedliwia nawet bezbożnego,
3 rozliczenia z towarzyszem i podróżnymi
i dawania bliskim darów z dziedzictwa,
4 dokładności wagi i ciężarków
i zarobku wielkiego lub małego,
5 korzyści kupców ze sprzedaży,
częstego karcenia dzieci,
skrwawienia boków niegodziwemu słudze.
6 Wobec niegodziwej żony dobrze jest [używać] pieczęci,
i zamykaj na klucz, gdzie wiele jest rąk!
7 Cokolwiek przekazujesz, niech będzie policzone i zważone,
a dawanie i odbieranie – wszystko [niech będzie utrwalone] na piśmie.
8 [Nie wstydź się] upomnieć nierozumnego i głupiego
ani zgrzybiałego starca, gdy prowadzi spór z młodymi,
a będziesz prawdziwie wychowany
i przez wszystkich żyjących będziesz uznany za sprawiedliwego.

Syr, 42, 9-14

Troska ojca o córki

9 Córka dla ojca – to skryte czuwanie nocne,
a troska o nią oddala sen:
w młodości, aby nie przekwitła [jako niezamężna],
a gdy wyjdzie za mąż, by nie została znienawidzona;
10 gdy jest dziewicą, by nie była zbezczeszczona,
stając się w domu ojcowskim brzemienną,
będąc z mężem, aby nie wykroczyła [niewiernością],
a zamieszkawszy z nim, nie była niepłodna.
11 Nad córką zuchwałą wzmocnij czuwanie,
aby nie uczyniła z ciebie pośmiewiska dla wrogów,
przedmiotu gadania w mieście i zbiegowiska pospólstwa,
i by ci nie przyniosła wstydu wśród wielkiego tłumu.
12 Nie pokazuj jej piękności żadnemu mężczyźnie
ani nie pozwalaj jej przebywać z mężatkami!
13 Jak bowiem z odzienia wychodzą mole,
tak przewrotność z kobiety na kobietę.
14 Lepsza przewrotność mężczyzny niż dobroć kobiety,
a kobieta, która wstyd przynosi – to hańba!

Syr, 42, 15-25

Chwała Boża w naturze

15 Wspominać będę dzieła Pana
i opowiadać będę to, co widziałem.
Na słowa Pana powstały Jego dzieła.
16 Jak słońce, świecąc, patrzy na wszystko,
tak chwała Pana napełnia Jego dzieło.
17 Nie dozwolił On świętym Pańskim
opowiedzieć wszystkich swych dzieł godnych podziwu,
które utwierdził Pan Wszechmogący,
tak iż wszechświat mocno stanął wobec Jego chwały.
18 On bada Otchłań i serce [ludzkie]
i zna ich wszystkie knowania,
albowiem Najwyższy posiada całą wiedzę
i wzrokiem sięga w przyszłość.
19 Ogłasza to, co minęło i co będzie,
i odsłania ślady ukrytych rzeczy.
20 Żadna myśl nie ujdzie Jego uwagi
i nie ukryje się przed Nim ani jedno słowo.
21 On ustawił w pięknym porządku wielkie dzieła swej mądrości,
ponieważ istnieje przed wiekami i na wieki;
a nic Mu nie będzie dodane ani odjęte,
i nie potrzebuje żadnego doradcy.
22 Jakże godne ukochania są wszystkie Jego dzieła,
a są jak iskra do zobaczenia.
23 Wszystko to żyje i trwa na wieki,
we wszystkich potrzebach wszystko jest posłuszne.
24 Wszystko jest parzyste, jedno naprzeciw drugiego,
a niczego nie stworzył niepełnym;
25 jedno umacnia dobro drugiego,
a któż się nasyci, patrząc na Jego chwałę?

Syr, 43, 1-1

Niebo

1 Wspaniałość na wysokości, sklepienie [jaśniejące] przejrzystością,
takie jest niebo – widok pełen chwały.

Syr, 43, 2-5

Słońce

2 Widok wschodzącego słońca obwieszcza
coś godnego podziwu – dzieło Najwyższego.
3 W południe wysusza ono ziemię,
a któż może wytrzymać jego upał?
4 Jak rozżarza się podmuchem piec, przy pracach wymagających żaru,
tak słońce trzy razy mocniej rozpala góry,
powoduje ogniste opary,
a śląc promienie, oślepia oczy.
5 Wielki jest Pan, jego Stwórca,
na którego rozkaz śpieszy ono w swym biegu.

Syr, 43, 6-8

Księżyc

6 Księżyc też świeci zawsze w swojej porze,
aby ustalać czas i być wiecznym znakiem.
7 Księżyc wyznacza dni świąt;
[jest] to źródło światła, które się zmniejsza, osiągnąwszy pełnię.
8 Miesiąc od niego ma swoje imię.
Zwiększając się dziwnie wśród odmian,
jest latarnią obozową wojska na wysokościach,
świecącą na sklepieniu niebieskim.

Syr, 43, 9-10

Gwiazdy

9 Wspaniałość gwiazd jest pięknem nieba,
błyszczącą ozdobą na wysokościach Pana.
10 Na polecenie Świętego trzymają się Jego wyroku
i nie nużą się odbywaniem swych straży.

Syr, 43, 11-12

Tęcza

11 Patrz na tęczę i wychwalaj Tego, który ją uczynił,
nadzwyczaj piękna jest w swoim blasku;
12 otacza niebo kręgiem wspaniałym,
a napięły ją ręce Najwyższego.

Syr, 43, 13-33

Cuda natury

13 Rozkazem swoim przyśpiesza On [opad] śniegu
i szybko wysyła pioruny, sługi swego sądu.
14 Dlatego otwierają się skarbce
i wylatują chmury jak ptaki.
15 Swą potęgą wzmacnia chmury,
i bryły gradu zostają drobno pokruszone.
16 Na Jego widok zatrzęsły się góry
i z Jego woli wieje wiatr południowy.
17 Głos Jego gromu karci ziemię,
jak nawałnica wiatru północnego i kłębowisko wichru.
18 Sprawia On, że pada śnieg, jak ptaki, co ku ziemi zlatują,
a jego opad jest jak nalot szarańczy.
Piękność jego bieli zadziwia oko,
a jego padaniem zachwyca się serce.
19 On jak sól rozsiewa po ziemi szron,
który marznąc, jeży się ostrymi kolcami.
20 Gdy mroźny wiatr północny zawieje,
ścina się lód na wodzie
i kładzie się na całym zbiorniku wód,
a woda go przywdziewa niby pancerz.
21 [Ten wiatr] objada góry, step wypala
i jak ogień pożera świeżą zieleń.
22 Nagle lekarstwem na to staje się mgła,
a po upale opadająca rosa niesie radość.
23 Według swego zamysłu ujarzmił On [wodną] otchłań
i posadził na niej wyspy.
24 Pływający po morzu opowiadają o jego niebezpieczeństwach,
i dziwimy się temu, co słyszą nasze uszy.
25 A tam tak niezwykłe i dziwne dzieła,
rozmaitość wszelakich zwierząt i świat potworów morskich!
26 Dzięki Niemu powiedzie się w drodze Jego posłańcowi
i przez Jego słowo wszystko składa się w całość.
27 Wiele moglibyśmy mówić, ale do końca byśmy nie doszli,
zakończeniem zaś mów niech będzie: «On jest wszystkim!»
28 Aby Go wysławiać, gdzie siłę znajdziemy?
Jest On bowiem większy niż wszystkie Jego dzieła.
29 Pan jest straszliwy i bardzo wielki,
a przedziwna [jest] Jego potęga.
30 Chwaląc Pana, wywyższajcie Go,
ile tylko zdołacie, albowiem i tak będzie jeszcze wyższy,
a wywyższając Go, pomnóżcie siły,
nie ustawajcie, bo i tak nie dojdziecie [do końca].
31 Któż Go widział tak, by mógł opowiedzieć,
i któż Go tak uwielbi, jak tego jest godzien?
32 Istnieje wiele tajemnic jeszcze większych niż te,
widzimy bowiem tylko nieliczne Jego dzieła.
33 Pan bowiem uczynił wszystko,
a bogobojnym dał mądrość.

Syr, 44, 1-23

Chwała Boża w historii Izraela

1 Wychwalajmy mężów sławnych
i ojców naszych w kolejności ich pochodzenia.
2 To Pan stworzył wielką tę chwałę,
wspaniałą swą wielkość od wieków.
3 Jedni panowali w swoich królestwach,
byli mężami słynącymi z potęgi,
doradcami dzięki swemu rozumowi,
którzy przepowiedzieli przyszłość w proroctwach.
4 Byli panującymi nad krajami dzięki [swym] rozstrzygnięciom
i dzięki znajomości pism ludu,
mądre słowa były w ich nauczaniu.
5 Układali pieśni wraz z muzyką
i pisali poezje.
6 Mężowie bogaci, wyposażeni w potęgę,
zażywali pokoju w swych domach.
7 Wszyscy ci przez pokolenia byli wychwalani
i stali się dumą swych czasów.
8 Niektórzy spomiędzy nich zostawili po sobie imię,
tak że opowiada się ich chwałę,
9 ale są i tacy, o których nie pozostała pamięć,
zginęli, jakby wcale nie istnieli,
byli, ale jak gdyby ich nie było,
a dzieci ich po nich.
10 Lecz także ci są mężami czcigodnymi,
których dobre czyny nie zostały zapomniane;
11 pozostały one wraz z ich potomstwem,
dobrym dziedzictwem są ich następcy.
12 Potomstwo ich trzyma się przymierzy,
a dzięki nim – ich dzieci.
13 Potomstwo ich trwać będzie na wieki,
a chwała ich nie będzie wymazana.
14 Ciała ich w pokoju pogrzebano,
a imię ich żyje w pokoleniach.
15 Narody opowiadać będą ich mądrość,
a zgromadzenie głosić ich chwałę.

Henoch

16 Henoch spodobał się Panu i został przeniesiony
jako przykład nawrócenia dla pokoleń.

Noe

17 Noe okazał się doskonale sprawiedliwy,
a w czasie gniewu stał się okupem,
dzięki niemu ocalała Reszta dla ziemi,
kiedy nastał potop.
18 Zostały z nim zawarte wieczne przymierza,
aby już więcej nie zgładził potop wszystkiego, co żyje.

Abraham

19 Abraham, wielki ojciec mnóstwa narodów;
w chwale nikt mu nie dorównał.
20 On zachował Prawo Najwyższego,
wszedł z Nim w przymierze;
na ciele swym utrwalił [znak] przymierza,
a w doświadczeniu okazał się wierny.
21 Dlatego Bóg przysięgą zapewnił go,
że w jego potomstwie będą błogosławione narody,
że go rozmnoży jak proch ziemi,
jak gwiazdy wywyższy jego potomstwo,
że da im dziedzictwo
od morza aż do morza
i od Rzeki aż po krańce ziemi.

Izaak i Jakub

22 I co do Izaaka to samo postanowił
przez wzgląd na Abrahama, jego ojca.
23 Błogosławieństwo wszystkich ludzi i przymierze
złożył na głowie Jakuba;
uznał go w jego błogosławieństwach,
dał mu [ziemię] w dziedzictwo,
wymierzył mu działy
i podzielił między dwanaście pokoleń.

Syr, 45, 1-26

Mojżesz

1 Wywiódł z niego człowieka miłosiernego,
który w oczach wszystkich znalazł łaskę,
umiłowanego przez Boga i ludzi,
Mojżesza, którego pamięć niech będzie błogosławiona!
2 W chwale uczynił go podobnym do świętych
i wielkim przez to, że był postrachem nieprzyjaciół.
3 Na jego słowa kładł kres cudownym znakom
i wsławił go wobec królów;
dał mu przykazania dla jego narodu
i ukazał mu rąbek swej chwały.
4 Uświęcił go z powodu wierności i łagodności
oraz wybrał spomiędzy wszystkich żyjących.
5 Pozwolił mu usłyszeć swój głos,
wprowadził go w ciemną chmurę
i twarzą w twarz dał mu przykazania,
prawo życia i wiedzy,
aby Jakuba nauczyć przymierza
i rozporządzeń swoich – Izraela.

Aaron

6 Wywyższył też Aarona, który w świętości był do niego podobny,
jego brata, z pokolenia Lewiego.
7 Zawarł z nim wieczne przymierze
i dał mu kapłaństwo między ludem –
uszczęśliwił go wspaniałym strojem
i okrył go szatą chwalebną;
8 przyodział go w doskonałą wspaniałość
i umocnił przez oznaki władzy:
spodnie, tunikę długą do stóp i efod.
9 Otoczył go jabłkami granatu
i licznymi dokoła złotymi dzwoneczkami,
by wydawały głos za każdym jego krokiem,
a dźwięk ich był słyszany w świątyni
dla przypomnienia synom Jego ludu.
10 [Obdarzył go] szatą świętą ze złota, purpury fioletowej
i czerwonej, dziełem hafciarza,
pektorałem rozstrzygnięć, dla ujawniania prawdy,
utkanym ze szkarłatu, dziełem artysty,
11 [ozdobionym] drogimi kamieniami, rżniętymi na sposób pieczęci,
w oprawie złotej, dziełem snycerza,
z napisem wyrytym na pamiątkę
według liczby pokoleń Izraela;
12 wieńcem złotym na tiarze
i blachą z wyrzeźbioną pieczęcią poświęcenia.
Zaszczytna to oznaka czci, mocna robota,
jako ozdoba – pożądanie oczu.
13 Nigdy przed nim nie było czegoś tak pięknego,
i nigdy cudzoziemiec tak się nie ubierze,
tylko jego synowie
i potomkowie jego, po wszystkie czasy.
14 Jego ofiary całopalne były składane
nieustannie, dwa razy dziennie.
15 Mojżesz wprowadził go w czynności kapłańskie
i namaścił go olejem świętym:
to stało się dla niego wiecznym przymierzem,
i dla jego potomstwa, jak długo trwać będą niebiosa,
aby sprawować kult i zarazem być kapłanem
oraz błogosławić lud imieniem [Boga].
16 Wybrał go ze wszystkich żyjących,
aby składał ofiarę Panu,
kadzidło i miłą woń na pamiątkę,
by dokonywał za lud swój przebłagania.
17 Dał mu przez swe nakazy
władzę nad przepisami sądowymi,
aby pouczał Jakuba o świadectwach
i oświecał Izraela w Bożym Prawie.
18 Niepowołani stanęli przeciwko niemu
i zazdrościli mu na pustyni,
mężowie z otoczenia Datana i Abirama,
i zgraja Koracha, w gniewie i złości.
19 Pan ujrzał i to Mu się nie spodobało,
zostali więc wytraceni w gniewnej zapalczywości;
przedziwnie sprawił,
że pochłonął ich płomień Jego ognia.
20 A chwałę Aarona powiększył
i dał mu dziedzictwo,
przydzielił mu ofiarę z pierwocin,
ubogim zapewnił chleb w obfitości.
21 Bo przecież spożywają oni ofiary składane Panu,
które dał jemu i jego potomstwu.
22 Ale nie otrzymał dziedzictwa w ziemi ludu
i między nim nie ma on działu,
albowiem On sam jest działem jego i dziedzictwem.

Pincha

23 Pincha, syn Eleazara, trzeci w rzędzie sławnych
przez to, że gorliwość okazał w bojaźni Pańskiej
i gdy lud się zbuntował, twardo się przeciwstawił
dzięki szlachetnej odwadze swej duszy
i uzyskał przebaczenie dla Izraela.
24 Dlatego [Pan] zawarł z nim przymierze pokoju
i uczynił go zwierzchnikiem przybytku oraz swego ludu,
zapewniając jemu i jego potomstwu
godność kapłańską na wieki.
25 [Zawarł] też przymierze z Dawidem,
synem Jessego, z pokolenia Judy,
ale tylko co do dziedziczenia królestwa przez jednego syna,
z Aaronem zaś co do dziedziczenia przez całe potomstwo.
26 Niech [Pan] da mądrość waszym sercom,
abyście sądzili lud Jego w sprawiedliwości,
żeby nie zniknęły ich dobra –
i [niech] ich sławę [przeniesie] na ich pokolenia!

Syr, 46, 1-20

Jozue i Kaleb

1 Dzielny na wojnie Jozue, syn Nuna,
następca Mojżesza na urzędzie prorockim,
stał się, stosownie do swego imienia,
wielki przez to, że ocalił Jego wybranych,
że wywarł pomstę na opornych wrogach,
by wprowadzić Izraela w jego dziedzictwo.
2 Jakże się wsławił, gdy podniósł ręce
i gdy wyciągnął miecz przeciw miastom!
3 Któż pierwszy przed nim taki się okazał?
On bowiem prowadził wojny Pana!
4 Czyż nie za jego sprawą zatrzymało się słońce
i jeden dzień stał się jakby dwoma?
5 Wezwał Najwyższego Władcę,
gdy wrogowie parli na niego zewsząd,
i wysłuchał go Wielki Pan,
[zsyłając] grad kamieni o wielkiej sile.
6 Uderzył na wrogi naród
i na pochyłości rozgromił przeciwników,
aby poznały narody jego oręż,
że wojnę toczy wobec Pana.
7 I dlatego jeszcze, że Władcy był całkowicie posłuszny,
a za dni Mojżesza okazał swą dobroć,
on i Kaleb, syn Jefunnego,
przez to, że stanęli przeciw zgromadzeniu,
by powstrzymać lud przed grzechami
i uspokoić niegodziwe szemranie,
8 oni dwaj tylko ocaleli
z sześciuset tysięcy pieszych,
aby wprowadzić ich do dziedzictwa,
do ziemi opływającej w mleko i miód.
9 Pan dał Kalebowi siły,
które aż do starości mu pozostały,
tak iż wszedł na góry kraju,
gdzie jego potomstwo otrzymało dziedzictwo,
10 aby widzieli wszyscy synowie Izraela,
że dobrze jest iść za Panem.

Sędziowie

11 I sędziowie – każdy swoim imieniem [niech będzie nazwany],
których serca nie dopuściły się nierządu
i którzy nie odwrócili się od Pana:
pamięć ich niech będzie błogosławiona!
12 Kości ich niech wypuszczą pędy z miejsca ich [spoczynku],
a imię ich niech wciąż się odnawia
w ich wsławionych synach.

Samuel

13 Umiłowany przez swego Pana Samuel,
prorok Pański, ustanowił królestwo
i namaścił władców nad Jego ludem.
14 Według Prawa Pańskiego sądził zgromadzenie,
a Pan nawiedził Jakuba.
15 Przez swoją wierność okazał się rzeczywiście prorokiem,
a prawdziwość widzenia uznana została dzięki jego słowom.
16 Wezwał Pana jako Władcę,
gdy zewsząd nacierali wrogowie jego,
składając w ofierze jagnię ssące mleko.
17 I zagrzmiał Pan z nieba,
a w potężnym echu dał swój głos usłyszeć,
18 wytracił wodzów nieprzyjacielskich
i wszystkich książąt Filistynów.
19 Przed czasem wiecznego spoczynku
oświadczył wobec Pana i Jego pomazańca:
«Ani pieniędzy, ani nawet sandałów
od nikogo nie wziąłem».
I nikt go nie mógł oskarżyć.
20 A nawet po swym zaśnięciu prorokował
i oznajmił królowi jego koniec,
i z [głębi] ziemi głos swój podniósł
w przepowiedni, by usunąć nieprawość ludu.

Syr, 47, 1-25

Natan i Dawid

1 Po nim powstał Natan,
aby być prorokiem za dni Dawida.
2 Jak tłuszcz oddzielony od ofiar dziękczynnych,
tak Dawid – od synów Izraela.
3 Z lwami igrał jakby z koźlętami
i z niedźwiedziami jak z jagniętami owiec.
4 Czyż w młodości swej nie zabił olbrzyma
i nie usunął hańby ludu,
gdy podniósł rękę i kamieniem z procy
obalił pychę Goliata?
5 Wezwał bowiem Pana Najwyższego,
który dał prawicy jego siłę,
by zgładzić człowieka potężnego w boju,
by wywyższyć moc swego ludu.
6 Tak wysławiano go po dziesięć tysięcy razy
i wychwalano z powodu błogosławieństw Pana,
niosąc mu w darze koronę chwały.
7 Albowiem nieprzyjaciół dokoła wytracił,
zniweczył wrogich Filistynów
i złamał ich moc aż do dnia dzisiejszego.
8 Każdym swym czynem oddał chwałę
Świętemu i Najwyższemu, słowem uwielbienia
z całego serca śpiewał hymny
i umiłował Tego, który go stworzył.
9 Postawił przed ołtarzem śpiewających psalmy,
i słodki był dźwięk ich pieśni;
10 świętom nadał przepych
i dodał doskonałego blasku uroczystościom,
aby wychwalano święte imię Pana
i by przybytek już od rana rozbrzmiewał echem.
11 Pan darował mu grzechy,
moc jego wywyższył na wieki,
zawarł z nim przymierze królewskie
i dał tron chwały w Izraelu.

Salomon

12 Po nim nastał syn rozumny,
który dzięki niemu żył bezpiecznie w rozległym kraju.
13 Salomon królował za dni pokoju,
którym Bóg go dokoła obdarzył,
aby postawił dom Jego imieniu
i przygotował przybytek na wieki.
14 Jakże mądry byłeś w swojej młodości
i napełniony rozumem, jakby rzeką!
15 Duch twój okrył ziemię
i napełniłeś ją zagadkowymi przypowieściami.
16 Do odległych wysp doszło twe imię,
dzięki swemu pokojowi byłeś umiłowany;
17 z powodu hymnów, przysłów, przypowieści
i wyjaśnień podziwiały cię kraje.
18 W imię Pana Boga,
nazywanego Bogiem Izraela,
nazbierałeś złota jak cyny
i jak ołowiu nagromadziłeś srebra.
19 Kobietom wydałeś swe lędźwie
i utraciłeś władzę nad swoim ciałem.
20 Splamiłeś swą chwałę,
zhańbiłeś swoje potomstwo,
sprowadzając gniew na dzieci
i napełniając je smutkiem z powodu twojej głupoty,
21 ponieważ powstała podwójna władza najwyższa,
i z Efraima wzięło początek zbuntowane królestwo.
22 Pan jednak nie odjął swej łaski
i nie cofnął żadnego słowa
ani nie odmówił wybranemu swemu potomka,
i nie zatracił potomstwa tego, który Go umiłował;
Jakubowi zostawił Resztę,
a korzeń z niej Dawidowi.

Roboam

23 Salomon spoczął ze swymi przodkami
i pozostawił po sobie potomka,
najgłupszego z ludu i pozbawionego rozumu,
Roboama, który swym zamysłem wywołał odstępstwo narodu.

Jeroboam

24 Jeroboam, syn Nebata, sprawił, że Izrael zgrzeszył;
on wprowadził Efraima na drogę grzechu,
a grzechy ich tak bardzo się mnożyły,
że odeszli oni z własnej ziemi.
25 Oddawali się wszelkim niegodziwościom,
aż przyszła na nich pomsta.

Syr, 48, 1-25

Eliasz

1 Następnie powstał Eliasz, prorok jak ogień,
a słowo jego płonęło jak pochodnia.
2 On głód na nich sprowadził,
a swoją gorliwością zmniejszył ich liczbę.
3 Słowem Pańskim zamknął niebo,
z niego również trzy razy sprowadził ogień.
4 Jakże wsławiony jesteś, Eliaszu, przez swoje cuda
i któż się może pochwalić, że do ciebie jest podobny?
5 Ty, który ze śmierci wskrzesiłeś zmarłego
i słowem Najwyższego [wywiodłeś go] z Otchłani.
6 Ty, który strąciłeś królów ku zagładzie,
a z łoża – okrytych chwałą.
7 Ty, który na Synaju usłyszałeś naganę
i na Horebie wyroki pomsty.
8 Ty, który namaściłeś królów jako mścicieli,
i proroków, następców po sobie.
9 Ty, który zostałeś wzięty w wirze ognia,
na wozie [zaprzężonym] w ogniste rumaki.
10 O tobie napisano w karceniach dotyczących przyszłości,
że masz uśmierzyć gniew, zanim zapłonie,
by zwrócić serce ojca do syna
i pokolenia Jakuba odnowić.
11 Szczęśliwi, którzy cię widzieli,
i ci, którzy w miłości posnęli,
albowiem i my na pewno żyć będziemy.

Elizeusz

12 Gdy wir zakrył Eliasza,
Elizeusz został napełniony jego duchem.
Za dni swoich nie lękał się [żadnego] władcy
i nikt nie osiągnął nad nim przewagi.
13 Nic nie było zbyt wielkie dla niego,
i [nawet] w [grobowym] spoczynku ciało jego prorokowało.
14 Za życia czynił cuda,
nawet po śmierci jego czyny były przedziwne.

Niewierność i kara

15 Mimo tego wszystkiego lud się nie nawrócił;
nie odstąpili od swoich grzechów,
aż zostali uprowadzeni daleko od swej ziemi
i rozproszeni po całym świecie.
16 Pozostało tylko bardzo mało ludu
i panujący z rodu Dawida:
jedni z nich czynili to, co [Panu] miłe,
inni zaś namnożyli grzechów.

Ezechiasz i Izajasz

17 Ezechiasz obwarował swe miasto,
wprowadził wodę do jego środka,
przekuł żelazem skałę
i pobudował cysterny na wodę.
18 Za jego dni przybył Sennacheryb
i posłał rabsaka – ów wyruszył.
Podniósł on rękę przeciw Syjonowi
i w pysze swojej się chełpił.
19 Wtedy zadrżały ich serca i ręce
i chwyciły ich bóle jak u rodzących.
20 Wzywali Pana miłosiernego,
wyciągając ręce do Niego,
a Święty z nieba wnet ich wysłuchał
i wybawił przez Izajasza.
21 Poraził obóz Asyryjczyków:
wytracił ich Jego anioł.
22 Albowiem Ezechiasz czynił to, co było miłe Panu,
i trzymał się mocno dróg swego przodka, Dawida,
a wskazywał je prorok Izajasz,
wielki i godny wiary w swoim widzeniu.
23 Za dni jego cofnęło się słońce,
a on przedłużył życie królowi.
24 Wielkim duchem ujrzał rzeczy ostateczne
i pocieszył lamentujących na Syjonie.
25 Objawił rzeczy przyszłe aż do wieczności,
i rzeczy ukryte – wprzód, nim nastały.

Syr, 49, 1-16

Jozjasz

1 Pamięć o Jozjaszu – to zmieszane kadzidło,
przygotowane pracą tego, kto robi wonności;
w ustach każdego jest słodka jak miód
i jak muzyka na uczcie przy winie.
2 On utrzymał się na drodze w nawracaniu ludu
i usunął obrzydliwość bezprawia.
3 Prosto do Pana kierował swe serce,
za dni bezprawia umocnił pobożność.

Ostatni królowie i Jeremiasz

4 Oprócz Dawida, Ezechiasza i Jozjasza
wszyscy dopuszczali się wielkich przestępstw,
porzucili bowiem Prawo Najwyższego.
Królowie Judy zniknęli,
5 albowiem oddali moc swoją innym
i chwałę swoją narodowi obcemu.
6 Ci spalili wybrane Miasto Świątyni
i spustoszyli jego ulice,
7 zgodnie ze słowami Jeremiasza. Skrzywdzili go bowiem,
jego, który już w łonie matki był poświęcony na proroka,
aby wyrywał, tracił i niszczył,
jak również budował i sadził.

Ezechiel

8 Ezechiel oglądał widzenie chwały,
jakie okazał mu [Pan] na rydwanie cherubów.
9 Wspomniał on też o wrogach wśród huraganu;
dobrze uczynił tym, co się trzymają dróg sprawiedliwości.
10 A kości dwunastu proroków
niech wypuszczą pędy z miejsca ich [spoczynku],
pocieszyli bowiem Jakuba
i wybawili go ufną nadzieją.

Zorobabel i Jozue

11 Jakże sławić mamy Zorobabela,
który jest jak sygnet na prawej ręce,
12 a również Jozuego, syna Josadaka,
którzy za dni swoich zbudowali Dom –
wznieśli święty przybytek Panu,
przeznaczony do wiecznej chwały.

Nehemiasz

13 Pamięć o Nehemiaszu w wielkiej jest cenie!
On nam podniósł mury rozwalone,
postawił bramy z zasuwami
i wzniósł na nowo nasze domostwa.

Wielkość patriarchów

14 Nie było takiego wśród stworzonych na ziemi jak Henoch,
on bowiem z ziemi został uniesiony.
15 Nie narodził się żaden mąż taki jak Józef,
zwierzchnik braci, podpora ludu,
którego kości takiej czci doznały.
16 Sem i Set cieszą się chwałą wśród ludzi,
ale ponad wszystkim, co żyje wśród stworzenia – Adam.

Syr, 50, 1-21

Arcykapłan Szymon

1 Szymon, syn Oniasza, arcykapłan,
za życia swego naprawił dom [Pański],
za dni swoich wzmocnił świątynię.
2 On zbudował mur podwójnej wysokości
i wysoką podporę muru świątyni.
3 Za dni jego został wykuty zbiornik na wodę,
sadzawka – której obwód był jak „morze”.
4 On zamyślał ustrzec swój lud przed upadkiem,
umocnił przeto miasto na czas oblężenia.
5 Jakże wspaniale wyglądał, gdy wracał do ludu,
przy wyjściu z Domu Zasłony.
6 Jak gwiazda zaranna pośród chmur,
jak księżyc w pełni w dniach [świątecznych],
7 jak słońce błyszczące nad świątynią Najwyższego,
jak tęcza wspaniale świecąca na chmurach,
8 jak kwiat róży na wiosnę,
jak lilie przy źródle,
jak młody las Libanu w dni letnie,
9 jak ogień i kadzidło w kadzielnicy,
jak naczynie szczerozłote
ozdobione wszelkimi drogimi kamieniami,
10 jak drzewo oliwne okryte owocami,
jak cyprys wznoszący się do chmur.
11 Kiedy przywdziewał zaszczytną szatę
i brał na siebie doskonałą wspaniałość,
kiedy szedł w górę do ołtarza Pana,
napełniał chwałą obręb przybytku;
12 a kiedy przyjmował z rąk kapłanów części ofiarne,
sam stojąc przy ognisku ołtarza,
wokół niego stali jak wieniec bracia,
jak gałęzie cedrów na Libanie;
otaczali go jak pnie palmowe –
13 wszyscy synowie Aarona w swej chwale.
Ofiara Pana była w ich rękach,
wobec całego zgromadzenia Izraela,
14 gdy pełnił on służbę Bożą przy ołtarzach,
aby uświetnić ofiarę Najwyższego, Wszechwładcy,
15 wyciągał rękę nad czarę,
ofiarowywał trochę krwi winnego grona,
wylewał ją na cokół ołtarza,
na woń miłą Najwyższemu, Królowi wszechrzeczy.
16 Wtedy odzywali się synowie Aarona
i grali na kutych trąbach,
grzmieli donośnym głosem
na pamiątkę przed Najwyższym.
17 Cały lud razem pośpieszał
i padał twarzą do ziemi,
aby oddać pokłon Panu swojemu,
Wszechmogącemu, Najwyższemu Bogu.
18 Śpiewacy wychwalali Go swoimi głosami,
i potężnym echem płynęła miła melodia.
19 Lud prosił Pana Najwyższego
w modlitwie przed Miłosiernym,
aż się skończyły wspaniałe obrzędy Pana
i doprowadzono do końca Jego świętą służbę.
20 Wtedy on, zszedłszy, wyciągał ręce
nad całym zgromadzeniem synów Izraela,
aby dać swymi wargami błogosławieństwo Pana
i aby się chlubić Jego imieniem.
21 Po raz drugi lud oddawał pokłon,
by przyjąć błogosławieństwo od Najwyższego.

Syr, 50, 22-24

Zachęta

22 A teraz błogosławcie Boga wszechrzeczy,
który wszędzie wielkich dzieł dokonuje,
który od łona matczynego wywyższa dni nasze,
który z nami postępuje według swej łaski.
23 Niech da nam radość serca,
niech nastanie za dni naszych pokój
w Izraelu – po wieczne czasy,
24 aby łaska Jego trwała wiernie z nami
i by nas wybawił za dni naszych.

Syr, 50, 25-26

Przysłowie wtrącone

25 Dusza moja nie znosi dwóc narodów,
a trzeci nie jest narodem:
26 mieszkający na górze Seir, Filistyni,
i głupi naród przebywający w Sychem.

Syr, 50, 27-29

Zakończenie

27 Naukę rozsądku i wiedzy
spisał w tej księdze
Jezus, syn Syracha, syna Eleazara, jerozolimczyk,
który mądrość ze swego serca wylał jak deszcz.
28 Szczęśliwy, kto będzie się zajmował tymi rzeczami,
a kto włoży je do serca, stanie się mądry,
29 a jeśli tak postąpi, we wszystkim sobie poradzi,
bo szlakiem Jego – światło Pana.

Syr, 51, 1-12

DODATKI

Hymn pochwalny ocalonego

1 Wychwalać Cię będę, Panie, Królu,
i wysławiać Ciebie, Boga, Zbawiciela mego.
Wychwalam imię Twoje,
2 bo stałeś się dla mnie podporą i wspomożycielem.
Wybawiłeś moje ciało od zguby,
od sidła oszczerczego języka
i od warg uprawiających kłamstwo;
a wobec przeciwników
stałeś się wspomożycielem i wybawiłeś mnie,
3 według wielkości łaski [Twej] i Twego imienia,
od pokąsania przez tych, co są gotowi mnie połknąć,
z rąk dybiących na moje życie,
z wielu utrapień, jakich doznałem,
4 od duszącego żaru, który mnie otacza,
i ze środka ognia, który nie ja rozpaliłem,
5 z głębi wnętrzności Otchłani,
od języka nieczystego i od kłamliwego słowa.
6 Do króla dotarło oszczerstwo przewrotnego języka,
dusza moja aż do śmierci się przybliżyła,
a życie moje było blisko Otchłani na dole.
7 Ze wszystkich stron otoczyli mnie i nie znalazłem wspomożyciela,
rozglądałem się za ludzką pomocą, ale nie nadeszła.
8 Wówczas wspomniałem na łaskę Twą, Panie,
i na Twoje odwieczne działanie –
że wybawiasz tych, którzy cierpliwie czekają na Ciebie,
i wyzwalasz ich z rąk wrogów.
9 Podniosłem z ziemi mój głos błagalny
i prosiłem o wybawienie od śmierci.
10 Wezwałem Pana, Ojca mego Pana,
by mnie nie opuszczał w dniach ucisku;
a w czasie [przewagi] pysznych nie zostawiał bez pomocy.
Wychwalać będę bez przerwy Twoje imię
i hymnami wielbił je będę w dziękczynieniu.
11 A prośba moja została wysłuchana.
Wybawiłeś mnie bowiem z zagłady
i ocaliłeś ze złej przygody.
12 Dlatego będę Cię wielbił i wychwalał,
i błogosławił imieniu Pańskiemu.

Syr, 51, 13-30

Autor o szukaniu mądrości

13 Będąc jeszcze młodym, zanim zacząłem podróżować,
szukałem jawnie mądrości w modlitwie.
14 U bram świątyni prosiłem o nią
i aż do końca szukać jej będę.
15 W jej rozkwicie, jakby dojrzewającego winogrona,
serce me nią się rozradowało,
noga moja wstąpiła na prostą drogę,
od młodości mojej idę jej śladami.
16 Nakłoniłem tylko trochę ucha, a już ją otrzymałem
i znalazłem dla siebie rozległe wykształcenie.
17 Postąpiłem w niej,
a Temu, który mi daje mądrość, chcę oddać chwałę.
18 Postanowiłem bowiem wprowadzić ją w czyn,
zapłonąłem gorliwością o dobro i nie doznam wstydu.
19 Dusza moja walczyła o nią
i z całą starannością usiłowałem zachować Prawo;
ręce wyciągałem w górę,
a błędy przeciwko niej opłakiwałem.
20 Skierowałem ku niej moją duszę
i znalazłem ją dzięki oczyszczeniu;
z nią od początku otrzymałem rozum,
dlatego nie będę opuszczony.
21 Wnętrze moje poruszyło się, aby jej szukać,
i był to dla mnie zysk wspaniały.
22 Pan dał mi język jako moją zapłatę,
i będę Go nim chwalił.
23 Przybliżcie się do mnie, wy, którym brak wykształcenia,
i zatrzymajcie się w domu nauki.
24 Na cóż, powiedzcie, pozbawiać się tego,
za czym dusze wasze tak bardzo tęsknią?
25 Otworzyłem usta i mówię:
Kupujcie sobie bez pieniędzy.
26 Włóżcie karki pod jarzmo,
i niech otrzymają dusze wasze naukę.
Jest ona blisko [i można] ją znaleźć.
27 Patrzcie oczami: mało się natrudziłem,
a znalazłem dla siebie wielki odpoczynek.
28 Za naukę dajcie wielką ilość srebra,
a zyskacie z nią bardzo wiele złota.
29 Niech się radują dusze wasze z Jego łaski,
i nie wstydźcie się Go wielbić!
30 Wypełnijcie dzieło wasze przed [oznaczonym] czasem,
a da wam nagrodę w swoim czasie.

Syr, 18, 19-29

Należy mądrze przewidywać

19 Ucz się, zanim ci przyjdzie przemawiać,
i miej staranie o siebie, nim zasłabniesz.
20 Zanim sąd nastąpi, zbadaj siebie samego,
a w godzinę dochodzenia znajdziesz przebaczenie.
21 Nim wpadniesz w chorobę, upokórz się,
a gdy zgrzeszysz, daj dowód nawrócenia!
22 Niech nic ci nie przeszkodzi w wykonaniu ślubu w należnym czasie,
ani nie czekaj aż do śmierci, by długi uiścić.
23 Zanim złożysz ślub, przygotuj siebie,
a nie bądź jak człowiek, który Pana wystawia na próbę.
24 Pamiętaj o gniewie [Jego] w dniach ostatnich,
o chwili pomsty, gdy odwróci oblicze.
25 Pamiętaj o chwili głodu, gdy jesteś syty,
o biedzie i niedostatku – w dniach pomyślności.
26 Od rana do wieczora okoliczności się zmieniają
i wszystko prędko biegnie przed Panem.
27 Człowiek mądry we wszystkim zachowa ostrożność,
a w dniach [panowania] grzechu powstrzyma się od błędu.
28 Każdy rozumny uzna mądrość,
a temu, kto ją znalazł, wyrazi uznanie.
29 Rozumni w mowach sami też występują jako mędrcy
i niby deszcz wylewają trafne przysłowia.