1Mch, 2, 1-14

Matatiasz i jego synowie

1  W tym czasie wystąpił Matatiasz, syn Jana, syna Symeona, kapłan z pokolenia Joariba z Jerozolimy, który mieszkał w Modin. 2  Miał on pięciu synów: Jana zwanego Gaddi, 3  Szymona zwanego Tassi; 4  Judę zwanego Machabeusz; 5  Eleazara zwanego Auaran i Jonatana zwanego Apfus. 6  Kiedy zobaczył on świętokradztwa, które się działy wśród ludu w Judzie i w Jerozolimie, 7  powiedział:

«Biada mi! Dlaczego się urodziłem?
Czy po to, żeby oglądać upadek mego narodu
i upadek Świętego Miasta
i przebywać tam,
podczas gdy zostało ono wydane
w ręce nieprzyjaciół,
a świątynia w ręce cudzoziemców?
8  Świątynia jego stała się podobna do człowieka bez czci,
9  a wspaniałe jej naczynia zabrano do niewoli.
Małe jego dzieci mordowano na ulicach,
młodzieńców – mieczem wroga.
10  Jakiż naród nie przywłaszczał sobie jego praw królewskich
i siłą nie zabierał z niego łupów!
11  Wszystkie jego ozdoby zrabowano;
niegdyś wolne – stało się niewolnikiem.
12  I oto wniwecz obrócona jest świętość nasza,
piękność nasza i chwała nasza,
a poganie je zbezcześcili.
13  Po cóż więc nam jeszcze żyć?»
14  Matatiasz i jego synowie rozdarli swoje szaty, przyoblekli się w wory i gorzko płakali.

1Mch, 2, 15-28

Wybuch powstania

15  Wtedy do miasta Modin przybyli królewscy wysłańcy, którzy zmuszali do odstępstwa przez uczestnictwo w składaniu ofiary. 16  Wielu spomiędzy Izraelitów przyszło do nich. A Matatiasz i jego synowie zebrali się razem. 17  Wtedy królewscy wysłańcy zwrócili się do Matatiasza ze słowami:
«Ty jesteś zwierzchnikiem, sławnym i wielkim w tym mieście, a podtrzymują cię synowie i krewni. 18  Teraz więc ty pierwszy przystąp i wykonaj zarządzenie króla, tak jak wykonały wszystkie narody, mieszkańcy Judy i ci, którzy pozostali w Jeruzalem, a ty i twoi synowie będziecie należeli do królewskich przyjaciół, ty i synowie twoi będziecie zaszczyceni darami w srebrze i złocie oraz innymi podarunkami».
19  Na to jednak Matatiasz odpowiedział donośnym głosem: «Jeżeli nawet wszystkie narody, które należą do państwa podległego królowi, słuchają go, odstąpiwszy od kultu swych ojców, i zgodziły się na jego nakazy, 20  to jednak ja, moi synowie i moi krewni będziemy postępowali zgodnie z przymierzem, które zawarli nasi ojcowie. 21  Niech nas [Bóg] broni od przekroczenia Prawa i jego nakazów! 22  Słów króla nie będziemy słuchali i od kultu naszego nie odstąpimy ani w prawo, ani w lewo».
23  Zaledwie skończył mówić te słowa, pewien Żyd przystąpił na oczach wszystkich do ołtarza w Modin, ażeby złożyć ofiarę, zgodnie z zarządzeniem króla. 24  Gdy zobaczył to Matatiasz, zapłonął gorliwością i zadrżały mu nerki, i zawrzał gniewem, który był słuszny. Pobiegł więc i zabił tamtego obok ołtarza. 25  Przy tej sposobności zabił także urzędnika królewskiego, który zmuszał do składania ofiar, ołtarz zaś rozwalił. 26  Zapałał gorliwością o Prawo, jak to uczynił Pinchas z Zambrim, synem Salu.
27  Wtedy też Matatiasz zaczął w mieście wołać donośnym głosem: «Niech idzie za mną każdy, kto płonie gorliwością o Prawo i obstaje za przymierzem». 28  Potem zaś on sam i jego synowie uciekli w góry, pozostawiając w mieście wszystko, co posiadali.

1Mch, 2, 29-41

Pierwsze walki

29  Wtedy wielu spośród ludzi, którzy szukali tego, co sprawiedliwe i słuszne, udało się na pustynię, aby tam przebywać 30  razem ze swoimi dziećmi, żonami i bydłem, bo zwaliły się na nich nieszczęścia. 31  Urzędnikom zaś królewskim i wojsku, które było w Jeruzalem, mieście Dawidowym, doniesiono, że ludzie, którzy wzgardzili królewskim rozkazem, poszli na pustynię do kryjówek. 32  Wielu więc udało się za nimi w pościg, a kiedy ich napotkali, rozłożyli się obozem naprzeciwko nich. Potem rozpoczęli z nimi walkę w dzień szabatu. 33  Mówili do nich: «Dość już! Wyjdźcie i uczyńcie to, co głosi królewski rozkaz, a będziecie żyli». 34  Oni odpowiedzieli: «Nie wyjdziemy, nie będziemy robili tego, co głosi królewski rozkaz, i nie znieważymy szabatu». 35  Zaraz więc [tamci] zaczęli walczyć przeciwko nim. 36  Oni jednak ani im nie odpowiedzieli, ani kamieniami w nich nie rzucali, ani nawet nie zatarasowali kryjówek. 37  Mówili oni: «Umrzyjmy wszyscy z czystym sumieniem! Niebo i ziemia są naszymi świadkami, że wy niesprawiedliwie nas mordujecie». 38  Natarli [tamci] na nich w walce, w szabat, tak że poginęli oni, a także ich żony, dzieci – blisko tysiąc ludzi – oraz ich bydło.
39  Kiedy Matatiasz i jego przyjaciele dowiedzieli się o tym, bardzo ich opłakiwali, 40  a jeden do drugiego mówił: «Jeżeli wszyscy będziemy tak postępowali jak nasi bracia i [w szabat] nie będziemy walczyć z poganami o nasze życie i nasze ustawy, to teraz bardzo szybko zgładzą nas z ziemi». 41  Tego więc dnia postanowili: «Jeśliby jakikolwiek człowiek w dzień szabatu wyszedł walczyć przeciwko nam, my będziemy z nim walczyli, żebyśmy nie zginęli wszyscy, tak jak zginęli nasi bracia w kryjówkach».

1Mch, 2, 42-48

Działalność Matatiasza

42  Wtedy przyłączyło się do nich zgromadzenie asydejczyków; spośród Izraela mocni i odważni, z których każdy dobrowolnie stanął w obronie Prawa. 43  Wszyscy również, którzy uciekali od nieszczęść, dołączyli do nich i wzmocnili ich. 44  W ten sposób utworzyli oni wojsko i w gniewie uderzyli na grzeszników, a w swej zapalczywości – na ludzi wiarołomnych; reszta zaś szukała ratunku w ucieczce do pogan.
45  Matatiasz i jego przyjaciele krążyli i rozbijali ołtarze, 46  a nieobrzezane dzieci, ile tylko ich znaleźli w granicach Izraela, obrzezywali przemocą. 47  Prześladowali synów pychy, a szczęście sprzyjało ich postępowaniu. 48  Tak więc bronili Prawa przed potęgą pogan i króla oraz nie pozwolili górować grzesznikowi.

1Mch, 2, 49-70

Śmierć Matatiasza

49  Kiedy zbliżył się dzień śmierci Matatiasza, powiedział do swoich synów:
«Teraz pycha jest górą, [nastał] czas karania,
czas zniszczenia i straszliwego gniewu.
50  Teraz więc, dzieci, wykażcie gorliwość o Prawo,
a nawet życie swoje oddajcie za przymierze zawarte z waszymi przodkami.
51  Pamiętajcie, jak postępowali przodkowie,
co czynili w swoich pokoleniach,
i zdobywajcie dla siebie wielką chwałę
i wieczyste imię.
52  Czyż nie w czasie próby Abraham okazał się wierny?
I zostało mu to poczytane za sprawiedliwość.
53  Józef w czasie największych trudności zachował przykazanie,
i został panem Egiptu.
54  Nasz praojciec, Pinchas, za swoją wielką gorliwość
otrzymał obietnicę kapłaństwa na wieki.
55  Jozue za wypełnienie [Bożego] nakazu
został sędzią Izraela.
56  Kaleb za to, że dał świadectwo wobec zgromadzenia,
otrzymał ziemię w dziedzictwo.
57  Dawid za swoje oddanie
odziedziczył na wieki tron królewski.
58  Eliasz w nagrodę za swoją wielką gorliwość o Prawo
został zabrany do nieba.
59  Chananiasz, Azariasz i Miszael dzięki wierze
zostali wyratowani z ognia.
60  Daniel dzięki swej niewinności
z paszczy lwów został ocalony.
61  Tak zauważcie, że z pokolenia na pokolenie
nie doznawali zawodu ci wszyscy,
którzy Mu ufają.
62  Nie obawiajcie się zatem słów grzesznika,
bo jego chwała [obróci się] w gnój i robactwo;
63  dziś się wywyższa, a jutro już go się nie znajdzie,
bo powrócił do swego prochu i przepadły jego zamysły.
64  Dzieci! Mężnie poczynajcie sobie i umacniajcie się w [przestrzeganiu] Prawa,
przez nie bowiem dostąpicie chwały.
65  Oto wasz brat, Szymon. Wiem, że jest on człowiekiem rozważnym. Jemu będziecie posłuszni po wszystkie dni, bo on będzie dla was ojcem, 66  a Juda Machabeusz, który od młodości odznacza się odwagą, będzie dowódcą waszego wojska i poprowadzi wojnę z ludami. 67  Wy więc ściągnijcie do siebie tych wszystkich, którzy przestrzegają Prawa, i w imieniu swego ludu wykonajcie pomstę! 68  Odwetem odpłaćcie poganom, a trzymajcie się przepisów Prawa!»
69  Potem udzielił im błogosławieństwa i został przyłączony do swoich przodków. 70  Zmarł w roku sto czterdziestym szóstym i został pochowany w grobach przodków w Modin. Cały Izrael opłakiwał go z bardzo wielkim żalem.